ભારત ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના 'દુશ્મન' બ્રાઝીલને ઘાતક આકાશ મિસાઈલ સપ્લાય કરવાની તૈયારીમાં
Updated: Oct 16th, 2025
GS TEAM
Akash Missile: અમેરિકન પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની નારાજગી છતાં, ભારત પોતાની સ્વદેશી આકાશ મિસાઇલ સિસ્ટમ બ્રાઝિલને વેચવા તૈયાર છે. રક્ષા મંત્રી રાજનાથ સિંહે બ્રાઝિલના ઉપરાષ્ટ્રપતિ સાથેની વાતચીતમાં આ ડીલનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો.
આકાશ મિસાઇલ ભારતની પોતાની, સપાટીથી હવામાં માર કરનારી (Surface-to-Air) મિસાઇલ છે, જે ડીઆરડીઓ દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે. તે દુશ્મનના વિમાન, ડ્રોન કે ક્રૂઝ મિસાઇલને 45 કિમી દૂરથી નષ્ટ કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે અને સસ્તી તેમજ વિશ્વસનીય હોવાથી તેની વૈશ્વિક માંગ છે. આ ડીલ વ્યૂહાત્મક રીતે ખૂબ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
ઓપરેશન સિંદૂર: 'આકાશ'ની તાકાત, વૈશ્વિક નિકાસનો માર્ગ
મે 2025માં પહલગામમાં આતંકી હુમલાના જવાબમાં, ભારતે 7 મેના રોજ ઓપરેશન સિંદૂર હાથ ધર્યું, જેનાથી ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચે તણાવ વધ્યો. આ ઓપરેશનમાં આકાશ મિસાઇલ સિસ્ટમે પાકિસ્તાની ડ્રોન અને મિસાઇલોને સફળતાપૂર્વક નષ્ટ કરીને પશ્ચિમ ભારતના શહેરોની સુરક્ષા કરી. આ ઘટનાએ ભારતની હથિયાર ઉત્પાદન ક્ષમતાને વૈશ્વિક સ્તરે સાબિત કરી, જે હવે ભારત માટે હથિયાર નિકાસનું એક મજબૂત આધાર બની ગયું છે.
ભારત-બ્રાઝિલ રક્ષા બેઠક: આકાશ મિસાઇલ ડીલનો પ્રસ્તાવ
16 ઓક્ટોબર, 2025ના રોજ દિલ્હીમાં રક્ષા મંત્રી રાજનાથ સિંહ અને બ્રાઝિલના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જેરાલ્ડો અલ્કમિન વચ્ચે બેઠક યોજાઈ, જેમાં બ્રાઝિલના રક્ષા મંત્રી જોસ મૂસિયો મોન્ટેરો પણ હાજર હતા. આ મુલાકાત દરમિયાન, બંને દેશોએ રક્ષા સહયોગ વધારવા પર ભાર મૂક્યો અને ભારતે બ્રાઝિલને આકાશ મિસાઇલ સિસ્ટમ વેચવાનો પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો.
ચર્ચા દરમિયાન હથિયારોના સંયુક્ત વિકાસ અને ઉત્પાદન પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું. બંને દેશોએ સૈન્ય અભ્યાસ, તાલીમ અને આદાન-પ્રદાન વધારવાનું વચન આપ્યું. આ બેઠક ભારત-બ્રાઝિલની વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીને વધુ મજબૂત બનાવશે.
બ્રાઝિલ: ભારતની હથિયાર નિકાસનું વ્યૂહાત્મક કેન્દ્ર
બ્રાઝિલ ભારત માટે એક વ્યૂહાત્મક મિત્ર છે, કારણ કે બંને દેશો 2003થી વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર છે અને G-20 તથા BRICS જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનોમાં સાથે કામ કરે છે. દક્ષિણ અમેરિકાના મોટા દેશ બ્રાઝિલને તેની હવાઈ સુરક્ષા સુધારવા માટે આકાશ જેવી મજબૂત મિસાઇલોની જરૂર છે. ભારતનું લક્ષ્ય 2025 સુધીમાં ₹25000 કરોડના હથિયારોની નિકાસ કરવાનું છે, આ ડીલ ભારતને હથિયાર નિકાસકાર તરીકે સ્થાપિત કરવાની દિશામાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું છે.
ટ્રમ્પના 50% ટેરિફ છતાં ભારતનું બ્રાઝિલ સાથે જોડાણ
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને બ્રાઝિલ વચ્ચે તણાવ છે, કારણ કે જુલાઈ 2025માં ટ્રમ્પે બ્રાઝિલ પર વધારાના 40% (કુલ 50%) ટેરિફ લગાવ્યો હતો. આ તણાવનું મુખ્ય કારણ બ્રાઝિલ સરકાર સાથે જોડાયેલા મુદ્દાઓ અને વેપાર ખાધ હતી, જેના લીધે ટ્રમ્પે આક્ષેપ કર્યો કે બ્રાઝિલ અમેરિકાને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યું છે. જોકે ટ્રમ્પે તાજેતરમાં રાષ્ટ્રપતિ લુલા સાથે વાત કરી, તેમ છતાં તણાવ યથાવત છે. આ સંજોગોમાં, અમેરિકાના દબાણ છતાં ભારતનું બ્રાઝિલની નજીક જવું એ એક વ્યૂહાત્મક પગલું ગણાય.
ટ્રમ્પના દબાણ સામે ભારતની કૂટનીતિ
જો આ ડીલ સફળ થશે, તો ભારતની હથિયાર નિકાસ વધશે (આકાશ મિસાઇલ પહેલેથી જ આર્મેનિયાને વેચાઈ છે). બ્રાઝિલ સાથેની આ શરૂઆત દર્શાવે છે કે ભારત હવે માત્ર ખરીદનાર નહીં, પણ હથિયાર વેચનાર પણ બની રહ્યું છે. આનાથી રક્ષા, વેપાર અને પર્યાવરણ જેવા ક્ષેત્રોમાં સહયોગ વધશે, જોકે અમેરિકાનું દબાણ એક પડકારરૂપ છે.
આ બાબત ભારતની વધતી રક્ષા ક્ષમતા અને કૂટનીતિનું મજબૂત ઉદાહરણ છે. ટ્રમ્પની નારાજગી છતાં ભારત બ્રાઝિલને મજબૂત કરી રહ્યું છે, જે દર્શાવે છે કે 'મેક ઇન ઇન્ડિયા' ટેક્નોલોજી કેટલી શક્તિશાળી છે.
