પ્રાચીન વિરાસતનું ભવિષ્ય સાથે જોડાણ: જુઓ લોથલનું નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કૉમ્પ્લેક્સ કેવું દેખાય છે?

Lothal's National Maritime Heritage Complex : ગુજરાતના લોથલ ખાતે નિર્માણાધીન નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કૉમ્પ્લેક્સ (NMHC) એક ભવ્ય સ્વરૂપ ધારણ કરી રહ્યું છે. તાજેતરમાં સામે આવેલા ફોટોગ્રાફ્સ અને એરિયલ વ્યુઝ દર્શાવે છે કે, આ પ્રોજેક્ટ તેના ઐતિહાસિક મહત્ત્વને આધુનિક સ્થાપત્ય સાથે કેવી રીતે જોડી રહ્યો છે. 4500 વર્ષ જૂના લોથલ બંદરનો વારસો હવે નવી પેઢી માટે ટૅક્નોલૉજી અને ડિઝાઇન દ્વારા ફરી જીવંત થઈ રહ્યો છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી આગામી 20 સપ્ટેમ્બરે NMHC પ્રોજેક્ટની પ્રગતિની સમીક્ષા કરશે અને તૈયાર થયેલા ભાગોનું નિરીક્ષણ કરશે. 

નિર્માણ પામી રહેલું ભવ્ય સ્વરૂપ

ઉપરથી જોતાં આ વિશાળ કૉમ્પ્લેક્સ એક સુઆયોજિત નગર જેવું લાગે છે, જે પ્રાચીન હડપ્પન ટાઉન પ્લાનિંગના સિદ્ધાંતોથી પ્રેરિત છે. તેની મધ્યમાં એક વિશાળ જળાશય (central lake) અને તેની ફરતે વિવિધ બ્લોક્સ ગોઠવાયેલા છે. મ્યુઝિયમની ઇમારતોની છત એ રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે કે, તે વાસ્તવિક જહાજોના સઢ જેવી દેખાય છે, જે સમગ્ર પ્રોજેક્ટના દરિયાઈ વિષયવસ્તુને દૃષ્ટિગોચર કરે છે. આ દૃશ્યમાન સ્થાપત્ય શૈલી જ મુલાકાતીઓને તેના ભવ્ય દરિયાઈ ઇતિહાસનો અહેસાસ કરાવે છે.

આશરે 400 એકરની વિશાળ જમીન પર ફેલાયેલા આ કૉમ્પ્લેક્સમાં, વર્તમાન નિર્માણ હેઠળના પ્રથમ તબક્કા(Phase 1A)માં, મ્યુઝિયમનું મુખ્ય કેન્દ્રબિંદુ તૈયાર થઈ રહ્યું છે. તેમાં ભારતીય નૌસેના અને કોસ્ટ ગાર્ડને સમર્પિત એક વિશાળ ગેલેરીનો સમાવેશ થાય છે. આ ગેલેરીની બહાર આઇએનએસ નિશંક, સી હેરિયર એરક્રાફ્ટ અને UH3 હેલિકોપ્ટર જેવા નૌકા કલાકૃતિઓ પ્રદર્શિત કરાશે, જે અત્યંત પ્રભાવી દેખાવ ઊભો કરશે.

‘લોથલ મિની રિક્રિએશન’ અને થીમ પાર્ક

આ પ્રોજેક્ટનો એક ખાસ આકર્ષણ ‘લોથલ મિની રિક્રિએશન’ છે, જે હડપ્પન સંસ્કૃતિના સ્થાપત્ય અને જીવનશૈલીની આબેહૂબ પ્રતિકૃતિ છે. આ ભાગ મુલાકાતીઓને સમયના એક મશીનમાં બેસીને પ્રાચીન લોથલના બજાર, ઘરો અને ડ્રેનેજ સિસ્ટમનો અનુભવ કરાવશે. આ મિની ટાઉનશીપ એક ખુલ્લા જળાશયની ફરતે બનાવવામાં આવી રહી છે, જે પ્રાચીન બંદરની યાદ તાજી કરાવે છે.

આ ઉપરાંત, પ્રોજેક્ટના ભવિષ્યના તબક્કાઓમાં, વિશ્વનું સૌથી ઊંચું લાઇટહાઉસ મ્યુઝિયમ, 5-ડી થિયેટર, અને મેરિટાઇમ યુનિવર્સિટી જેવી આધુનિક સુવિધાઓનો ઉમેરો થશે. સમગ્ર પ્રોજેક્ટ એક પ્રવાસી સ્થળ કરતાં વધુ એક શૈક્ષણિક અને સંશોધન કેન્દ્ર તરીકે વિકસાવવામાં આવી રહ્યો છે.

આ પણ વાંચો: અમરેલીના શિક્ષકના નવતર પ્રયોગો: એપ, રોબોટ અને VRથી સરકારી શાળાના બાળકો માટે ગણિત-વિજ્ઞાન સરળ બનાવ્યા

આમ, લોથલનું આ નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કૉમ્પ્લેક્સ માત્ર એક ઇમારત નથી, પરંતુ તે ભારતના ભૂતકાળને વર્તમાન સાથે જોડીને એક ભવ્ય ભવિષ્યનું નિર્માણ કરી રહ્યું છે. તે ‘વિકાસ ભી, વિરાસત ભી’ના ધ્યેયને મૂર્તિમંત કરતો એક અદ્ભુત પ્રોજેક્ટ છે.

આ પ્રોજેક્ટ શા માટે અને લોથલમાં જ કેમ?

આ પ્રોજેક્ટને લોથલમાં બનાવવાનું મુખ્ય કારણ તેનો ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક વારસો છે. લોથલ સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિનું એક મુખ્ય વેપાર કેન્દ્ર હતું, લોથલ માત્ર એક પ્રાચીન શહેર નહોતું, પરંતુ તે વિશ્વના સૌથી જૂના માનવસર્જિત ડોકયાર્ડ (બંદર) માટે પણ જાણીતું છે. પાંચ હજાર વર્ષ પહેલાં અહીં દરિયાઈ વેપાર થતો હતો અને જહાજોનું સમારકામ પણ થતું હતું. આ સ્થળ ભારતની દરિયાઈ શક્તિ અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક છે.

આ કૉમ્પ્લેક્સનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ભારતના સમૃદ્ધ દરિયાઈ ઇતિહાસને સાચવવાનો, તેનું સંશોધન કરવાનો અને તેને ભાવિ પેઢીઓ માટે જીવંત રાખવાનો છે. આ મ્યુઝિયમ સામાન્ય લોકોને ભારતનો ઇતિહાસ સરળતાથી સમજાવશે, જેના માટે અત્યંત આધુનિક ટૅક્નોલૉજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ પહેલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ ટુરિઝમને પ્રોત્સાહન આપશે અને ભારતને આ ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક કેન્દ્ર બનાવશે.

આ પણ વાંચો: અમરેલી: સેટેલાઇટ સર્વેની ભૂલે જગતનો તાત ચિંતિત, મગફળી વાવી છતાં નથી દેખાતી, ખેડૂતોને ધક્કા

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી 20 સપ્ટેમ્બરના રોજ ગુજરાતની મુલાકાત લેશે. આ દરમિયાન તેઓ અમદાવાદ જિલ્લાના લોથલ ખાતે નિર્માણાધીન નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કૉમ્પ્લેક્સ (NMHC) પ્રોજેક્ટની પ્રગતિની સમીક્ષા કરશે અને તૈયાર થયેલા ભાગોનું નિરીક્ષણ કરશે. વડાપ્રધાન પ્રોજેક્ટ અંગે અધિકારીઓ સાથે બેઠક યોજીને વિગતવાર માહિતી મેળવશે.