- રિઝર્વ બેંકને આશંકા છે કે ગ્રાહકો આ લોન લેશે પરંતુ તેમાંથી ઘણા પછીથી તેને ચૂકવવાની સ્થિતિમાં નહીં હોય

મો ટાભાગની બેંકો અને હાઉસિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ ઘણીવાર ગ્રાહકોને હોમ લોન પર ટોપ-અપ લોન આપે છે. ટોપ-અપ લોન એ વધારાની લોનનો એક પ્રકાર છે. જો તમે બેંક અથવા નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્શિયલ કંપની (એનબીએફસી) પાસેથી હોમ લોન લીધી હોય, તો તમે ન્યૂનતમ દસ્તાવેજો સાથે ટોપ-અપ લોન માટે સરળતાથી અરજી કરી શકો છો. ટોપ-અપ લોન છેલ્લા બે દાયકાથી પ્રેક્ટિસમાં છે. પરંતુ રિઝર્વ બેંક પહેલા આ અંગે ચિંતિત ન હતી પરંતુ હવે તે ટોપ-અપ લોનને લઈને આરામદાયક સ્થિતિમાં નથી. આરબીઆઈએ જુલાઈ ૨૦૧૫માં હાઉસિંગ ફાઈનાન્સ પર માસ્ટર સર્ક્યુલર જારી કર્યું હતું પરંતુ તેમાં હાઉસિંગ લોન પર ટોપ-અપ લોનનો કોઈ ઉલ્લેખ નહોતો. હવે બેન્કિંગ રેગ્યુલેટર આવી લોન પર ચાંપતી નજર રાખી રહ્યું છે. રિઝર્વ બેંક દરેક ધિરાણકર્તા સાથે અલગથી ટોપ-અપ લોન માટે વાટાઘાટ કરી રહી છે. આ લોન મૂળભૂત રીતે વ્યક્તિગત લોન છે પરંતુ તે હોમ લોનની આડમાં આપવામાં આવી રહી છે.

આખરે રિઝર્વ બેંક આને લઈને કેમ ચિંતિત છે તે એક મુંઝવતો પ્રર્શ્ન છે. આરબીઆઈએ જાહેરમાં જણાવ્યું છે કે તે રિટેલ લોન, ખાસ કરીને અસુરક્ષિત વ્યક્તિગત લોનને લંબાવવામાં ધિરાણકર્તાઓના અયોગ્ય ઉત્સાહથી ખુશ નથી. રિઝર્વ બેંકને આશંકા છે કે નાણાકીય સંસ્થાઓનો આ ઉત્સાહ જોઈને ગ્રાહકો લોન લેશે પરંતુ તેમાંથી ઘણા પછીથી તેને ચૂકવવાની સ્થિતિમાં નહીં હોય. રિઝર્વ બેંકના જણાવ્યા અનુસાર, આ સમગ્ર નાણાકીય વ્યવસ્થા માટે મુશ્કેલી ઊભી કરી શકે છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને રિઝર્વ બેંકે નવેમ્બર ૨૦૨૪માં પર્સનલ લોન, ક્રેડિટ કાર્ડ અને એનબીએફસીને ફાળવવામાં આવેલી લોન પર જોખમ વેઇટેજ વધાર્યું હતું.

આ એક પ્રકારની સુરક્ષિત વ્યક્તિગત લોન છે. આ લોન એવા ગ્રાહકોને આપવામાં આવે છે જેઓ તેમની લોનના માસિક હપ્તા સમયસર ચૂકવી રહ્યા છે. સામાન્ય રીતે હોમ લોન લોન-ટુ-વેલ્યુ અથવા તેની ગણતરી કર્યા પછી આપવામાં આવે છે. લોન-ટુ-વેલ્યુ એ પ્રોપર્ટીના મૂલ્યનો તે ભાગ (ટકા) છે જે બેંક મિલકત ખરીદનારને ધિરાણ આપે છે. પ્રોપર્ટીના ભાવને આધારે આ બદલાઈ શકે છે. નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી લોન લેતા પહેલા, ગ્રાહકો પહેલા તેમની તરફથી કેટલીક રકમ એડવાન્સ ચૂકવે છે.

ગ્રાહકો મિલકતની કિંમતના ૧૦ થી ૩૦ ટકા ચૂકવે છે. લોનની નિયમિત ચુકવણી નાણાકીય સંસ્થાનું મુખ્ય સંતુલન ઘટાડે છે અને લોન-ટુ-વેલ્યુ ગુણોત્તર ઘટવા લાગે છે. આ પછી, નાણાકીય સંસ્થાઓ તેમના સારા ગ્રાહકોને ટોપ-અપ લોન આપે છે. ગ્રાહકો આ લોનનો ઉપયોગ લગ્ન, રજાઓ, શિક્ષણ, આરોગ્ય ખર્ચ અથવા વ્યવસાયના વિસ્તરણ વગેરે જેવા હેતુઓ માટે કરી શકે છે.

વ્યક્તિગત લોનની તુલનામાં, ટોપ-અપ લોનની મુદત ૧૦-૧૫ વર્ષ અથવા બાકી લોનની બાકીની મુદત મુજબ હોઈ શકે છે. ટોપ-અપ લોન આપતા પહેલા, નાણાકીય સંસ્થાઓ હોમ લોનની રકમ, લોનની ચૂકવણીમાં સાતત્ય અને ધિરાણકર્તાની પુનઃચુકવણી ક્ષમતાને ધ્યાનમાં લે છે અને આની ખાતરી કર્યા પછી જ ફાળવણી કરે છે. આવી લોન પર વ્યાજ દર વ્યક્તિગત લોન કરતાં ઘણો ઓછો છે પરંતુ હોમ લોન કરતાં વધુ છે.

આ લોન સાથે જોડાયેલા ઘણા પાસાઓ છે જેના પર રિઝર્વ બેંક ધ્યાન દોરવા માંગે છે. હોમ લોન પર ટોપ-અપ લોનનો મુખ્ય હેતુ ઘરને સજ્જ કરવાનો અથવા તેને સુધારવાનો હોવો જોઈએ. જો ગ્રાહક રજાઓ માટે આ લોનનો ઉપયોગ કરે છે તો તેનો અર્થ એ છે કે રકમ તેના મૂળ હેતુ માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવી રહી નથી. અથવા જો ગ્રાહક અન્ય લોન ચૂકવવા માટે ટોપ-અપ લોનનો ઉપયોગ કરે છે, તો શું બેંકો તેને શોધી શકશે ખરી?

રિઝર્વ બેંકની મુખ્ય ચિંતા એ છે કે ટોપ-અપ હોમ લોનની આડમાં પર્સનલ લોનનો ઢગલો થઈ રહ્યો છે. હોમ લોન ટોપ-અપ લોન પર આરબીઆઈની બાજ નજર વાજબી છે. ટોપ-અપ લોન પર પ્રતિબંધ મૂકવાને બદલે, રિઝર્વ બેંકે તે લોકો સામે કડક વલણ અપનાવવું જોઈએ જેઓ આ સુવિધાનો દુરુપયોગ કરી રહ્યા છે અને નાણાકીય સિસ્ટમને જોખમમાં મૂકે છે.