જળ ભાલુ શું છે? ઇસરો કેમ અંતરિક્ષમાં તેને મોકલવાનું વિચારી રહ્યું છે? જાણો વિગત...

ISRO Planning to Send Water Bears in Space: ઇસરો દ્વારા ટાર્ડીગ્રેડ્સ, જેને વોટર બીયર્સ અથવા હિન્દીમાં જળ ભાલુ કહેવાય છે, ખૂબ જ ઝડપથી અંતરિક્ષમાં મોકલવાની યોજના છે. વોટર બીયર્સ જેને પાણીમાં રહેનાર ભાલુ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, માઇક્રોએનિમલ એટલે કે નાનકડી જીવ પ્રજાતિ છે અને તેનો શરીર આઠ પગવાળું હોય છે. તેમની અવિનાશી બાયોલોજી માટે તેઓ ખૂબ જાણીતા છે. ભારત આજે વધુ અને વધુ સ્પેસ એક્સપેરિમેન્ટ્સ કરી રહ્યું છે, જેમાં આ પ્રાણી, જે દુનિયામાં સૌથી મજબૂત મનાય છે,નો સમાવેશ કરવામાં આવશે. આ અંગે હજુ સત્તાવાર જાહેરાત કરવામાં આવી નથી, પરંતુ વિંગ કમાન્ડર શુભાંષુ શુક્લાની આગેવાની હેઠળ એક્સિઓમ-4 મિશનની તૈયારી ઇસરો દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી છે.

ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશનમાં પહોચનાર પ્રથમ ભારતીય

શુભાંષુ શુક્લા, ભારતીય વાયુસેનાના ટેસ્ટ પાઇલટ છે. તેઓ ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશનમાં જનાર પહેલો ભારતીય બનવાના છે. તે કેવળ આસ્તિત્વ જ નહીં ધરાવશે, પરંતુ સ્ટેશન પર સ્પેસએક્સ ડ્રેગન સ્પેસક્રાફ્ટ ઉડાવનારા પહેલા ભારતીય બનીને, ઓર્બિટલ લેબોરેટરીમાં અગત્યના પ્રયોગો પણ કરશે. મિશન 14 દિવસનું રહેશે, અને તેમાં અનેક માઇક્રોગ્રેવિટી પ્રયોગો કરાશે. તેમાંથી જળ ભાલુનો પ્રયોગ પણ હશે.

જળ ભાલુ શું છે?

ટાર્ડીગ્રેડ્સને વોટર બીયર અથવા મોસ પિગ્લેટ્સ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ માઇક્રોએનિમલને "જળ ભાલુ" નામે ઓળખવામાં આવે છે. આઠ પગવાળું નાનું શરીર ધરાવતો જીવ તેની અવિનાશી કુદરતી રચના માટે ખાસ જાણીતા છે. જળ ભાલુનું માપ 0.3 મિમીથી 0.5 મિમી સુધી હોય છે અને તેને જોવું માટે માઇક્રોસ્કોપની જરૂર પડે છે. 1773માં શોધાયેલ આ પ્રજાતિ શૂન્યાવકાશ, કોસ્મિક રેડિએશન, તીવ્ર ઠંડી/ગરમી, દબાણ અને ડીહાઇડ્રેશન સહન કરી શકે છે. પર્વતોની ટોચથી લઈને સમુદ્રના તળિયા સુધીમાં પણ તેઓ હાજર હોય છે. તેમના પગ પંજા જેવી રચના ધરાવે છે, જે તેમને વૈવિધ્યસભર પરિસ્થિતિઓમાં જીવતાવલેખ રાખે છે.

જળ ભાલુના પ્રયોગ વિશે

આ પ્રયોગ ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન માટે નિર્ધારિત 7 ભારતીય વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગોમાંનો એક છે. માઇક્રોગ્રેવિટીમાં જળ ભાલુની જીવંતતા અને પ્રજનનક્ષમતા ચકાસવામાં આવશે. અવકાશમાં મુકાયેલ ઇંડાંમાંથી બચ્ચાં જનમ લે છે કે નહીં, તેમજ મિશન બાદ અવકાશમાં પલાયમાન અને પૃથ્વી પર રહીને મજબૂત બનેલા જળ ભાલુમાં જેવું ડીએનએ ફેરફાર થાય છે તેનું અભ્યાસ કરાશે.

જળ ભાલુને કેમ પસંદ કરવામાં આવ્યા?

કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં જીવતી રહેવાની ક્ષમતા ધરાવતો પ્રાણી એટલે જલ ભાલુ. આ પ્રજાતિ તેમના ડીએનએને આપમેળે સુધારવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. તેઓ ટ્યુન સ્ટેટમાં પહોચીને પોતાને સૂકવવા અને રેડિએશન સહન કરી શકે છે, જે અંતરિક્ષ શોધ માટે ખૂબ મહત્ત્વનું છે. અવકાશયાત્રીઓ માટે પ્રોટેક્શન સિસ્ટમ અને એડવાન્સ બાયોટેક્નોલોજી ઉકેલો વિકસાવવા જળ ભાલુની ખાસિયતો ઐતિહાસિક હોય છે.

આ પણ વાંચો: ઇન્સ્ટાગ્રામે લોન્ચ કર્યું ‘બ્લેન્ડ’ ફીચર, જાણો શું છે એની વિશેષતાઓ…

ભારતના અંતરિક્ષ ભવિષ્ય માટે મિશનનું મહત્ત્વ

આ મિશન જીવન વિજ્ઞાનની નવી દિશાઓમાં ઊંડાણ માટે અગત્યનું છે. મિશનથી પ્રાપ્ત ડેટા ગગનયાન માનવ અવકાશ મિશન માટે પરિવર્તન લાવવામાં ઉપયોગી થઈ શકે છે. આ પ્રયોગોથી ભારતની આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશયોગ્યતા પણ વધશે અને વૈશ્વિક સંશોધન ક્ષેત્રે નવી તકો ઉપલબ્ધ કરશે.