ઉત્તર પ્રદેશમાં જાતિ આધારિત રેલીઓ પર પ્રતિબંધ, FIR કે અરેસ્ટ મેમોમાં પણ નહીં હોય ઉલ્લેખ

Caste equations in UP: અલ્લાહાબાદ હાઈકોર્ટના તાજેતરના ઐતિહાસિક નિર્ણયનું પાલન કરતા ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે જાતિગત ભેદભાવને ખતમ કરવા માટે એક મોટું પગલું ભર્યું છે. આ મુજબ, હવેથી રાજ્યમાં જાતિ-આધારિત રેલીઓ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ રહેશે. સાથે જ, જાહેર સ્થળો, પોલીસ FIR, ધરપકડ મેમો અને અન્ય સરકારી દસ્તાવેજોમાં કોઈની પણ જાતિનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવશે નહીં. આ સંબંધમાં મુખ્ય સચિવે જરૂરી નિર્દેશો પણ જારી કર્યા છે.

પોલીસ અને સરકારી દસ્તાવેજોમાંથી જાતિનો ઉલ્લેખ હટાવાશે

મુખ્ય સચિવના આદેશ અનુસાર, હવેથી પોલીસ રેકોર્ડ્સ, જેમ કે FIR અને ધરપકડ મેમોમાં કોઈ પણ વ્યક્તિની જાતિનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવશે નહીં. ઉપરાંત, સરકારી અને કાયદાકીય દસ્તાવેજોમાંથી પણ જાતિ સંબંધિત કોલમ દૂર કરવામાં આવશે. આ પગલાથી બધાને સમાન રીતે જોવામાં આવશે. જોકે, જ્યાં જાતિ કાયદાકીય રીતે જરૂરી હોય તેવા કેટલાક કેસોમાં આ નિયમ લાગુ નહીં પડે.

જાતિ આધારિત રેલીઓ અને કાર્યક્રમો પર પ્રતિબંધ

જાતિ આધારિત રેલીઓ અને કાર્યક્રમો પર હવે સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ રહેશે. આ ઉપરાંત, સોશિયલ મીડિયા અને ઇન્ટરનેટ પર જાતિનો મહિમા કે દ્વેષ ફેલાવતી સામગ્રી વિરુદ્ધ IT એક્ટ હેઠળ કડક કાર્યવાહી કરાશે.

આ ઐતિહાસિક નિર્ણય ખરેખર અલ્લાહાબાદ હાઈકોર્ટના જજ વિનોદ દિવાકરની એકલપીઠે 19 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ આપ્યો હતો. આ નિર્ણય પ્રવીણ છેત્રી વિરુદ્ધ રાજ્યના દારૂની તસ્કરીના કેસની સુનાવણી દરમિયાન આપવામાં આવ્યો હતો. અરજદાર પ્રવીણ છેત્રીએ પોતાની ધરપકડ દરમિયાન FIR અને જપ્તી મેમોમાં તેની જાતિ (ભીલ)નો ઉલ્લેખ કરવા સામે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. કોર્ટે આ કૃત્યને બંધારણીય નૈતિકતાની વિરુદ્ધ ગણાવીને કહ્યું કે જાતિનું મહિમામંડન કરવું તે ‘એન્ટિ-નેશનલ’ (રાષ્ટ્ર-વિરોધી) છે.

આ પછી, કોર્ટે તાત્કાલિક અસરથી ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને પોલીસ દસ્તાવેજીકરણ પ્રક્રિયાઓમાં ફેરફાર કરવાનો આદેશ આપ્યો. જેમાં આરોપીઓ, માહિતી આપનાર અને સાક્ષીઓની જાતિ સંબંધિત તમામ કોલમ અને એન્ટ્રીઓ દૂર કરવાનો સ્પષ્ટ નિર્દેશ સામેલ હતો.

'જાતિ આધારિત ઓળખની જરૂર નથી'

કોર્ટે DGPના સોગંદનામામાં આપવામાં આવેલા તર્કો (જેમ કે ઓળખ માટે જાતિ જરૂરી છે)ને ફગાવી દેતા કહ્યું કે ફિંગરપ્રિન્ટ, આધાર, મોબાઇલ નંબર અને માતા-પિતાની વિગતો જેવા આધુનિક સાધનોથી જાતિ આધારિત ઓળખની કોઈ જરૂર નથી.

કોર્ટના નિર્દેશો બાદ મુખ્ય સચિવ દ્વારા 21 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ 10 મુદ્દાઓનો આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો છે, જે જાતિગત ભેદભાવને જડમૂળથી નાબૂદ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

પોલીસ રેકોર્ડ્સ અને FIRમાં ફેરફાર

FIR, ધરપકડ મેમો, ચાર્જશીટ વગેરે દસ્તાવેજોમાંથી જાતિનો ઉલ્લેખ સંપૂર્ણપણે દૂર કરવામાં આવશે. આરોપીની ઓળખ માટે હવે પિતાની સાથે માતાનું નામ પણ ફરજિયાતપણે લખવામાં આવશે.

આ પણ વાંચો: લાલુ યાદવના પરિવારમાં ભંગાણ, લાડલી દીકરીએ માતા-પિતા, ભાઈ-બહેન બધાને કર્યા 'અનફોલો'

NCRB અને CCTNS સિસ્ટમ

નેશનલ ક્રાઇમ રેકોર્ડ બ્યુરો (NCRB)ના ક્રાઇમ ક્રિમિનલ ટ્રેકિંગ નેટવર્ક એન્ડ સિસ્ટમ (CCTNS)માં જાતિ ભરવાની કોલમને ખાલી રાખવામાં આવશે. પોલીસ વિભાગ NCRBને પત્ર લખીને આ કોલમને ડિલીટ કરવાની અપીલ કરશે.

જાહેર સ્થળો પરથી જાતિના સંકેતો દૂર કરવા

પોલીસ સ્ટેશનના નોટિસ બોર્ડ, વાહનો, સાઇનબોર્ડ્સ અને અન્ય જાહેર સ્થળોએથી જાતિ આધારિત સંકેતો, સૂત્રો કે પ્રતીકો હટાવવામાં આવશે. કેન્દ્રીય મોટર વાહન નિયમોમાં સુધારો કરીને વાહનો પર જાતિ આધારિત સૂત્રો પર સ્પષ્ટ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે.

જાતિ આધારિત રેલીઓ અને સોશિયલ મીડિયા પર કડકાઈ

જાતિ આધારિત રેલીઓ કે કાર્યક્રમો પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ રહેશે. સોશિયલ મીડિયા અને ઇન્ટરનેટ મીડિયા પર જાતિનું મહિમામંડન કે નફરત ફેલાવનારી સામગ્રી વિરુદ્ધ IT નિયમો હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. જોકે SC/ST એક્ટ જેવા કિસ્સાઓમાં જ્યાં જાતિનો ઉલ્લેખ કાયદેસર રીતે જરૂરી હોય, ત્યાં છૂટ રહેશે.