Rare Earth Reserves on Andhra Pradesh Coast: ચીન જેના આધાર પર વિશ્વ પર રાજ કરવા માંગે છે, તે હવે ખતમ થવા જઈ રહ્યું છે. હવે ભારતને એક 'બ્રહ્માસ્ત્ર' હાથ લાગ્યું છે જે ડ્રેગનની મનમાની પર કાબુ મેળવવાનું સરળ બનાવશે. આંધ્ર પ્રદેશના 974 કિલોમીટરના દરિયાકાંઠે રેર અર્થ મટિરિયલ્સનો વિશાળ ભંડાર મળી આવ્યો છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે આંધ્ર પ્રદેશના દરિયાકાંઠે મળી આવતી રેર અર્થ મટિરિયલ્સ ઉચ્ચ ગુણવત્તાની છે. જેના વિના, ફાઇટર જેટ, સ્માર્ટફોન, મિસાઇલ, ઈલેક્ટ્રિક વાહનો વગેરેનું ઉત્પાદન કરવું અશક્ય છે.
ચીન હાલમાં રેર અર્થ મટિરિયલ્સના 85% પર નિયંત્રણ રાખે છે. આંધ્ર પ્રદેશના દરિયાકિનારેથી મળેલા ભંડારનો ઉપયોગ કરીને, ભારત સ્વતંત્ર રીતે 5મી જનરેશનના ફાઇટર જેટ અને આઇફોન જેવા અત્યાધુનિક ઉપકરણોનું ઉત્પાદન કરી શકે છે. આનાથી નોંધપાત્ર નિકાસ આવક પણ થઈ શકે છે.
દરિયાકિનારાની રેતીમાં રેર અર્થ મટિરિયલ્સનો વિશાળ ભંડાર
આંધ્ર પ્રદેશનો 974 કિલોમીટરનો દરિયાકિનારો ફક્ત તેના સુંદર દરિયાકિનારા અને માછીમારી બંદરો માટે જ જાણીતો છે. આ ઉપરાંત તેની નીચે છુપાયેલી રેતી ભારતના ભવિષ્ય માટે મહત્ત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ શકે છે. શ્રીકાકુલમથી નેલ્લોર સુધી ફેલાયેલી દરિયાકિનારાની રેતીમાં રેર અર્થ મટિરિયલ્સનો વિશાળ ભંડાર છે, જે ગ્રીન એનર્જી, સંરક્ષણ અને સેમિકન્ડક્ટર જેવા વ્યૂહાત્મક ક્ષેત્રોમાં ભારતની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરી શકે છે. દરિયાઈ રેતીમાં મોનાઝાઇટ મોટી માત્રામાં જોવા મળે છે. મોનાઝાઇટ રેર અર્થ તત્ત્વો અને થોરિયમનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે. ઈલ્મેનાઇટ, રુટાઇલ, ઝિરકોન, ગાર્નેટ અને સિલિમાનાઇટ જેવા મૂલ્યવાન ખનિજો પણ અહીં છે. આંધ્રપ્રદેશના દરિયાકાંઠેથી મળી આવેલા મોનાઝાઇટમાં 55થી 60 ટકા દુર્લભ પૃથ્વી ઓક્સાઇડ હોય છે, જે વૈશ્વિક સ્તરે હાઇ ક્વોલિટીનું માનવામાં આવે છે. તેમાં 8થી 10 ટકા થોરિયમ પણ હોય છે, જે ભારતના ભાવિ પરમાણુ રિએક્ટર માટે સંભવિત બળતણ માનવામાં આવે છે.
રેર અર્થ મટિરિયલ્સનો ઉપયોગ ક્યાં થાય છે?
•ફાઇટર જેટ
•ઈલેક્ટ્રિક વાહનો
•મિસાઇલ
•સ્માર્ટફોન
•ટેલિવિઝન
•પેઇન્ટ
•મેડિકલ સાધનો
રેર અર્થ મટિરિયલ્સ ક્યાં મળે છે?
અહેવાલો અનુસાર, આ ખનિજોમાં લેન્થેનમ, સેરિયમ, નિયોડીમિયમ, પ્રેસોડીમિયમ, સમેરિયમ અને યુરોપિયમ જેવા યર અર્થ મટિરિયલ્સનો સમાવેશ થાય છે. ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય સર્વેક્ષણો અનુસાર, આંધ્રપ્રદેશના દરિયાકાંઠે એક સતત ખનિજ પટ્ટો ફેલાયેલો છે, જે ભીમુનીપટ્ટનમ, કલિંગપટ્ટનમ, કાકીનાડા, નરસાપુર, મછલીપટ્ટનમ, ચિરાલા, વોડારેવુ, રામાયપટ્ટનમ અને દુગરાજપટ્ટનમ જેવા વિસ્તારોને આવરી લે છે.
ભારતમાં કુલ 300 મિલિયન ટનથી વધુ ભારે ખનિજ રેતી ભંડાર હોવાનો અંદાજ છે, જેમાં 1.2થી 1.5 કરોડ ટન મોનાઝાઇટનો સમાવેશ થાય છે. આ કુલ ભંડારમાંથી માત્ર આંધ્ર પ્રદેશ 30થી 35 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. લાંબા સમય સુધી, પરમાણુ નિયમો, મર્યાદિત પ્રક્રિયા ક્ષમતા અને નીતિગત મર્યાદાઓને કારણે આ દરિયાકિનારાઓનો ઓછો ઉપયોગ થતો રહ્યો. જો કે, વૈશ્વિક પુરવઠા શૃંખલામાં વધતાં તણાવ અને ચીન પર નિર્ભરતા ઘટાડવાની જરૂરિયાત સાથે, આંધ્ર પ્રદેશ એક વ્યૂહાત્મક કેન્દ્ર બની ગયું છે. હાલમાં, ચીન વિશ્વની રેર અર્થ પ્રોસેસિંગ ક્ષમતાના લગભગ 85 ટકા પર નિયંત્રણ ધરાવે છે.
રેર અર્થ મટિરિયલ્સ શું છે?
રેર અર્થ મટિરિયલ્સ 17 તત્ત્વોનો સમૂહ છે, જેમાં નિયોડીમિયમ, લેન્થેનમ, સેરિયમ, ડિસ્પ્રોસિયમ અને યટ્રીયમનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે તેમના નામ પર રેર લાગે છે, તે પૃથ્વી પર ખૂબ જ ઓછી માત્રામાં જોવા મળે છે અને સમગ્ર વિશ્વમાં ફેલાયેલા છે. તેમને કાઢવા અને શુદ્ધ કરવા મુશ્કેલ અને ખર્ચાળ છે.
મોબાઇલ ફોન, લેપટોપ, ઈલેક્ટ્રિક વાહનો, પવનચક્કીઓ, સૌર પેનલ, મિસાઇલ, રડાર અને સેમિકન્ડક્ટર ચિપ્સમાં પણ રેર અર્થ મટિરિયલ્સનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આજના હાઇ-ટેક વિશ્વની તેમના વિના કલ્પના કરવી મુશ્કેલ છે. નોંધનીય છે કે, ભારત સ્વચ્છ ઊર્જા, સેમિકન્ડક્ટર અને સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભર બનવા માટે પ્રયત્નશીલ છે. આ માટે રેર અર્થ મટિરિયલ્સ જરૂરી છે. દેશનો લાંબો દરિયાકિનારો અને કેટલાક રાજ્યોમાં આ ખનિજોનો ભંડાર છે, અને તેનો યોગ્ય ઉપયોગ ભારતને વ્યૂહાત્મક લાભ આપી શકે છે.
આંધ્ર પ્રદેશે કેવા પગલાં લીધાં છે?
આંધ્ર પ્રદેશ મિનરલ ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન (APMDC) ખનન અને આવક ઉત્પન્ન કરવા તરફ ઝડપથી આગળ વધ્યું છે. કેન્દ્ર સરકારે APMDCને 16,000 હેક્ટર વિસ્તારમાં બીચ રેતી માઇનિંગ માટે લીઝ આપી છે. આ વિસ્તારના 1,000 હેક્ટર માટે કાર્યકારી મંજૂરી આપવામાં આવી છે, જે ખુલ્લા ટેન્ડર દ્વારા ખાનગી કંપનીને આપવામાં આવી છે. રાજ્ય સરકાર હવે વધારાની 4,000 હેક્ટર જમીન ખોલવાની પરવાનગી માંગી રહી છે, ત્યારબાદ તે બાકીના 11,000 હેક્ટર પર ઝડપથી કામ શરુ કરવાની યોજના ધરાવે છે.
APMDCનું ધ્યાન ફક્ત ખાણકામ પૂરતું મર્યાદિત નથી, પરંતુ દેશની અંદર મૂલ્યવર્ધન પર પણ છે. APMDCના મેનેજિંગ ડિરેક્ટર પ્રવીણ કુમારના જણાવ્યા અનુસાર, 'કાચા ખનીજની નિકાસ દેશને ઊંચા ભાવે તૈયાર ઉત્પાદનોની આયાત કરવા મજબૂર કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, સ્થાનિક પ્રક્રિયા અને ઉત્પાદન મહત્ત્વપૂર્ણ છે. કેન્દ્ર સરકારની ઉત્પાદન-લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (PLI) યોજના આ દિશામાં મોટો ફેરફાર લાવી શકે છે.'
કેન્દ્ર સરકારનું મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું
કેન્દ્ર સરકારે નેશનલ ક્રિટિકલ મિનરલ મિશન હેઠળ વધુ એક મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું ભર્યું છે. આ પહેલ હેઠળ, ખનન વેસ્ટ, લાલ કાદવ, ફ્લાય એશ અને ઔદ્યોગિક કચરામાંથી મહત્ત્વપૂર્ણ ખનિજોની પુનઃપ્રાપ્તિ માટે પાયલોટ પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી રહી છે. આ માટે 100 કરોડ રૂપિયા સુધીનું ભંડોળ ઉપલબ્ધ છે. આ પહેલથી આંધ્ર પ્રદેશને ખાસ ફાયદો થઈ શકે છે, કારણ કે વર્ષોથી અહીં એકઠા થયેલા કચરામાં રેર અર્થ તત્ત્વો હાજર છે.
