બ્લેક બોક્સમાં એવું તો શું હોય છે જેનાથી પ્લેન ક્રેશની એક એક માહિતી મળશે, તપાસમાં સૌથી વધુ જરૂરી

Ahmedabad Plane Crash: અમદાવાદમાં એર ઇન્ડિયાનું બોઇંગ 787-8 ડ્રીમલાઇનર વિમાન ગુરુવારે (12મી જૂન) ક્રેશ થયું હતું. જે અમદાવાદથી લંડન જઈ રહેલું એર ઇન્ડિયાનું પેસેન્જર વિમાન હતું. આ ગોઝારી દુર્ઘટનામાં અત્યાર સુધીમાં કુલ 265 લોકોના મૃત્યુ થયાની પુષ્ટિ થઈ છે. આ દરમિયાન તપાસ એજન્સીઓએ દુર્ઘટનાસ્થળ પર વિખરાયેલા વિમાનના કાટમાળમાંથી પુરાવા શોધવાનું શરુ કર્યું છે. જેમાંથી એક વસ્તુ જેની ખાસ શોધ કરવામાં આવી રહી છે તે છે વિમાનનું બ્લેક બોક્સ (Black Box) તેને ટેકનિકલ ભાષામાં ફ્લાઇટ ડેટા રૅકોર્ડર (Flight Data Recorder) કહેવામાં આવે છે.

પેસેન્જર વિમાન હોય, સેનાનું વિમાન હોય કે હેલિકોપ્ટર, આ બ્લેક બોક્સ બધા વિમાનમાં રાખવામાં આવે છે, તે ફ્લાઇટની તમામ માહિતી રૅકોર્ડ કરે છે. તેથી જ તેનું સાચું નામ ફ્લાઇટ ડેટા રૅકોર્ડર છે. ત્યારે બ્લેક બોક્સ અંગે સમજીએ કે તે ખરેખર શું છે અને તે કેવી રીતે કામ કરે છે?

બ્લેક બોક્સ નારંગી રંગનું હોય છે

બ્લેક બોક્સ સામાન્ય રીતે નારંગી રંગ(Orange Color)નું હોય છે. તે નારંગી રંગનું હોવાથી દુર્ઘટના જેવી પરિસ્થિતિમાં તેને શોધવું સરળ બને છે. બ્લેક બોક્સ સ્ટીલ અને ટાઇટેનિયમથી બનેલું હોય છે. તે વિવિધ પ્રકારના સિગ્નલો, વાતચીત અને ટેકનિકલ ડેટા રૅકોર્ડ કરે છે. તેમાં બે પ્રકારના રૅકોર્ડર છે. ડિજિટલ ફ્લાઇટ ડેટા રૅકોર્ડર (DFDR) અને કોકપિટ વોઇસ રૅકોર્ડર (CVR).

કોકપિટ વોઇસ રૅકોર્ડર (CVR)

કોકપિટ વોઇસ રૅકોર્ડર(CVR)માં પાયલોટ અને તેના સાથીદારો વચ્ચે થતી વાતચીત અને અન્ય અવાજો રૅકોર્ડ થાય છે. તે કોકપિટ અને ATC (એર ટ્રાફિક કંટ્રોલ) વચ્ચે રેડિયો પર થતી વાતચીતને પણ રૅકોર્ડ કરે છે. એર ટ્રાફિક કંટ્રોલ એટલે ગ્રાઉન્ડ સ્ટાફ જે પાયલોટને ફ્લાઇટ ઉડાવવામાં મદદ કરે છે. તે સમગ્ર ફ્લાઇટ દરમિયાન રેડિયો દ્વારા પાયલોટ સાથે સંપર્કમાં રહે છે.

આ પણ વાંચો: દરવાજો તૂટી જતાં હું બચી ગયો, નજર સામે લોકો સળગી રહ્યા હતા: પ્લેન ક્રેશના બચી ગયેલા વિશ્વાસે જણાવી આપવીતી

ડિજિટલ ફ્લાઇટ ડેટા રૅકોર્ડર (DFDR)

ડિજિટલ ફ્લાઇટ ડેટા રૅકોર્ડર (DFDR) વિમાનની સ્પીડ, ઊંચાઈ, વિમાનની વર્ટિકલ મોશન, ફ્લાઇટ ટ્રેક જેવા ઘણાં ડેટા રૅકોર્ડ કરે છે. તે એન્જિન વિશેની માહિતી જેમ કે ઇંધણ પ્રવાહ અને થ્રસ્ટ(Thrust) પણ સ્ટોર કરે છે. આ ઉપરાંત ફ્લાઇટ નિયંત્રણ, દબાણ, ઇંધણ વગેરે જેવા લગભગ 90 પ્રકારના ડેટાની 24 કલાકથી વધુ રૅકોર્ડ કરેલી માહિતી પણ ડિજિટલ ફ્લાઇટ ડેટા રૅકોર્ડરમાં હોય છે.

અગાઉ બ્લેક બોક્સમાં વાયર અથવા ફોઇલ પર મર્યાદિત માત્રામાં ડેટા રૅકોર્ડ કરતા હતા. ત્યારબાદ મેગ્નેટિક ટેપનો ઉપયોગ થતો હતો. આધુનિક વિમાનમાં સોલિડ સ્ટેટ મેમરી ચિપ્સનો ઉપયોગ કરે છે. રૅકોર્ડિંગ ઉપકરણો દરેકનું વજન લગભગ 4.5 કિલોગ્રામ હોય છે. તે સામાન્ય રીતે સ્ટીલ અથવા ટાઇટેનિયમ જેવા મજબૂત પદાર્થોથી બનેલા હોય છે અને અતિશય ગરમી, ઠંડી અથવા ભેજથી સુરક્ષિત હોય છે. બ્લેક બોક્સ વિમાનના પાછળના ભાગમાં સ્થિત હોય છે કારણ કે મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં આ તે સ્થાન છે જ્યાં ક્રેશની અસર સૌથી ઓછી હોય છે. પાણીની અંદર બ્લેક બોક્સ શોધવા માટે, તેમાં એક ઉપકરણ ફીટ કરવામાં આવે છે જે 30 દિવસ સુધી અલ્ટ્રાસાઉન્ડ જેવા સંકેત મોકલે છે.

આ પણ વાંચો: અમદાવાદ પ્લેન ક્રેશ મામલે મોટી સફળતા, DGCAને હાથ લાગ્યું બ્લેક બોક્સ, રહસ્યો ખુલશે

હેલિકોપ્ટરમાં કેવી રીતે કામ કરે છે બ્લેક બોક્સ?

હેલિકોપ્ટરમાં પણ બ્લેક બોક્સ હોય છે. ઉડાન દરમિયાન સમય, હેડિંગ, ઊંચાઈ, પાવર તાપમાન, રોટરની સ્પીડ, બહારનું તાપમાન જેવા તમામ મહત્ત્વપૂર્ણ ડેટા રૅકોર્ડ કરવામાં આવે છે. અહેવાલો અનુસાર, ભારે હેલિકોપ્ટર એટલે કે 3175 કિલોગ્રામના મહત્તમ ટેક-ઑફ વજનવાળા હેલિકોપ્ટર પર સ્થાપિત બ્લેક બોક્સ એક કલાક માટે 1100 ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાનનો સામનો કરી શકે છે. જ્યારે હળવા હેલિકોપ્ટરના બ્લેક બોક્સ 15 મિનિટ સુધી આ તાપમાનનો સામનો કરી શકે છે.