અઢી દાયકા પૂરા થયા ત્યારે સ્મરણ 'દિલ તો પાગલ હૈ'નું

- યશ ચોપરાના દિગ્દર્શનમાં મોટા પડદા પર એક મસ્તમજાની પ્રેમકથાનું ચિત્રણ કરવામાં આવ્યું અને શામક દાવરને આ ફિલ્મ માટે શ્રેષ્ઠ કોરિયોગ્રાફીનો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો.

શાહરૂખ ખાન, માધુરી દીક્ષિત, કરિશ્મા કપૂર, અક્ષયકુમાર, અરુણા ઈરાનીને ચમકાવતી યશ રાજ ફિલ્મ્સની યશ ચોપરા દિગ્દર્શિત રોમેન્ટિક ફિલ્મ 'દિલ તો પાગલ હૈ' ૩૦ ઓક્ટોબર, ૧૯૯૭માં રિલીઝ થયાને ૨૫ વર્ષ પૂરા થયા છે અને નવ કરોડ રૂપિયામાં બનેલી આ ફિલ્મે રૂા.૫૯.૯ કરોડનો બોક્સ ઓફિસ વકરો કર્યો છે ત્યારે આ ફિલ્મ સાથે સંકળાયેલા ફિલ્મ અંગે શું કહે છે તે જાણીએ અને ભૂતકાળની સફળ સ્મૃતિને તાજી કરીએ. અહીં મ્યુઝિક કમ્પોઝર ઉત્તમ સિંહ, ડાન્સ-ડિરેક્ટર શામક દાવર ઉપરાંત આ ફિલ્મ પ્રેમના ક્યા પાંચ પાઠ શીખવી ગઈ એ જાણીએ.

યશજીની કુશળતા મારા સંગીતને એક અલગ સ્તરે લઈ ગઈ : ઉત્તમ સિંઘ

'દિલ તો પાગલ હૈ' (૧૯૯૭) ફિલ્મને રિલીઝ થયાને ૨૫ વર્ષ પૂરીં થયા છે. સંગીતકાર ઉત્તમ સિંઘે  ફિલ્મના સંગીત અંગે તો વાતો કરી જ છે, પણ તેની સાથોસાથ દિગ્દર્શક યશ ચોપરા અને ગાયિકા લતા મંગેશકર સાથે કામ કરવાનો અનુભવ કેવો રહ્યો તેની પણ વાતો યાદ કરી ભૂતકાળની સ્મૃતિને તાજી કરી છે.

આ ફિલ્મમાં સંગીત આપવા માટે તમારી પસંદગી કેવી રીતે થઈ?- આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતા ઉત્તમ સિંઘ કહે છે, જ્યારે મેં ગીતો પર કામ કરવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે તે 'દિલ તો પાગલ હૈ' માટે નહોતા. એ ગીતો યશજીના પ્રોડક્શન હાઉસના ટીવી પ્રોજેક્ટ માટે હતા. મેં ઘણી નવી ધૂનો બનાવી અને તેને ફિલ્મના જુદાં જુદાં ભાગોમાં મુકતો રહ્યો. આ સંગીત તો મારી ફિલ્મનું છે, એવું તો તેમણે ઘણાં લાંબા સમય પછી કહ્યું.'

ગીતો જે રીતે બહાર આવ્યા તેનાથી તમે ખુશ હતા? ઉત્તમ સિંઘ કહે છે, 'નવા અવાજ બનાવવો એ મારો શોખ હતો અને આ ફિલ્મે મને આગળ પહોંચાડવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડયું. જે રીતે ગીતો ચિત્રિત કરવામાં આવ્યા એ મૂળ સરસ હતું. યશજીની કુશળતા મારા સંગીતને એક અલગ સ્તરે જ લઈ ગઈ.'

ફિલ્મમાં તમારું ગમતું ગીત ક્યું? ઉત્તમ સિંઘ કહે છે, 'હું દરેક બેઠકને અંતે 'અરે રે અરે' રમીશ. મેં તે છ મહિના સુધી કર્યું, પરંતુ ખરેખર તે અન્ય કોઈને ન ગમ્યું. એક દિવસ યશ ચોપરાના પુત્ર ઉદય ચોપરાએ આ ગીત સાંભળ્યું અને તેને તે ગમ્યું ત્યાર પછી ગીત વિશેનો દરેકનો દ્રષ્ટિકોણ બદલાઈ ગયો. ગીત લખવાની વાત આવી ત્યારે ગીતકાર આનંદ બક્ષીસાહેબે સૂર સાંભળ્યો અને તરત જ વોશરૂમમાં ગયા. મને લાગ્યું કે તેમને ટયુન પસંદ નથી, પરંતુ જ્યારે બહાર આવ્યા ત્યારે તેમણે કહ્યું, 'અરે રે યે ક્યાં હુઆ, મૈંને ના યે જાના..' આ ગીતને એટલું પસંદ કરવામાં આવ્યું કે આખી ફિલ્મમાં વાગ્યું. ફિલ્મનું સંગીત આધુનિક અને જૂની શાળાનું મિશ્રણ હતું. મેં ૧૫૦ સંગીતકારો સાથે ગીત રેકોર્ડ કર્યું. હું સિન્થેસાઇઝર પર વાંસળી રેકોર્ડ કરી શકતો હતો, પણ મેં તેને રેકોર્ડ કરવા માટે ચેન્નઈથી ફ્લૂટિસ્ટને બોલાવ્યો. એકોસ્ટિક અને ઇલેકટ્રોનિક ધ્વનિ વચ્ચે સંતુલન હતું.'

તમારા મોટાભાગના ગીતો લતા મંગેશકર જ શા માટે ગાઈ છે? ઉત્તમ સિંઘ કહે, 'લતાદીદીમાં કોઈપણ શૈલીને ન્યાય આપી શકવાની ક્ષમતા હતી. આથી મોટાભાગના ગીતો તેમની પાસે જ ગવડાવતો હતો. આશાજીએ 'એ દિલ લે ગઈ..' અને હરિહરને ટાઇટલ સોંગ 'એક દૂજે કે વાસ્તે..' ગાયું હતું.'

ડાન્સને જોવાનો દ્રષ્ટિકોણ જ બદલાઈ ગયો : શામક દાવર

'દિલ તો પાગલ હૈ' સાથે શામક દાવરને પણ બોલિવુડમાં પ્રવેશ્યાને ૨૫ વર્ષ થઈ ગયા છે. આ કોરિયોગ્રાફરનું કહેવું છે કે ફિલ્મની અસર હજુ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં જોવા મળી રહી છે. '૨૫ વર્ષ તો માત્ર ૧૫ વર્ષ જેટલા લાગે છે. હું માની શકતો નથી કે આટલો લાંબો સમય વિતી ગયો છે,' એમ શામક દાવરે જૂની સ્મૃતિ વાગોળતા જણાવ્યું. યશ ચોપરાના દિગ્દર્શનમાં મોટા પડદા પર એક જટિલ પ્રેમ કથાનું ચિત્રણ કરવામાં આવ્યું અને શામક દાવરને શ્રેષ્ઠ કોરિયોગ્રાફી માટે રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો હતો. 'મેં ક્યારેય વિચાર્યું પણ નહોતું કે આ ફિલ્મ ડાન્સને જોવાની રીતને જ બદલી નાખશે એવી તો મને તે સમયે ખબર જ નહોતી,' એમ દાવરે જણાવ્યું.

'આ ફિલ્મ સાથે કોરિયોગ્રાફર તરીકે માસ પર અસર પડી હતી,' આ સાથે જ શામક દાવર ઉમેરે છે, માધુરી અને કરિશ્મા સાથે કામ કરવાના પોતાના અનુભવની વાતો કરતા શામક દાવર કહે છે, 'માધુરીમાં પણ તેની તાકાત હતી. તેવી જ રીતે કરિશ્મા પણ હતી. દરેકે પોતાની પ્રતિભા સિનેમામાં બતાવી છે અને તેથી જ તે સફળ રહી હતી. હકીકતમાં મારા ડાન્સર્સ અને શાહરૂખ ગીતના શુટિંગ વચ્ચે ફૂટબોલ રમ્યા હતા.'

દાવરને લાગે છે કે જ્યારે ફિલ્મે એક નવો ટ્રેન્ડ સેટ કર્યો છે. ડાન્સની વાત આવે છે ત્યારે હજુ પણ ઉદ્યોગમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. આ ફિલ્મે એક ટ્રેન્ડ શરૂ કર્યો. હું તેને શરૂ કરવા માટે હાજર રહીને ખુશ છું. હું તેના માટે ભગવાનનો અને મારા યશ કાકાનો આભાર માનું છું. જેમને જ્યારે મારી પાસે કોઈ જ નહોતું ત્યારે મારામાં વિશ્વાસ હતો કારણ કે મારી શૈલી ખૂબ જ પશ્ચિમી હતી,' એમ શામક દાવરે જણાવ્યું હતું.

આ ફિલ્મે પાંચ પ્રેમપાઠ અમને શીખવ્યા છે

'દિલ તો પાગલ હૈ' ફિલ્મે ૨૫ વર્ષ પહેલાં એક મસ્તમજાની પ્રેમકથા તરીકે દર્શકોમાં જબરું આકર્ષણ જમાવ્યું હતું. લીડ સ્ટાર્સ દ્વારા આપવામાં આવેલા યાદગાર ગીતો, ડાન્સ અને લવ-લેસન આજ સુધી ચાહકો દ્વારા પસંદ કરવામાં આવે છે આ ફિલ્મમાં પાંચ પ્રેમપાઠ પણ છે. જે દિવગંત ફિલ્મસર્જક યશા ચોપરાએ દાખવ્યા છે. (૧) આશા ન ગુમાવો, (૨) તમારો આદર્શ સાથી તમારી રાહ જોઈ રહ્યો છે, (૩) તમે કોઈને પ્રેમ કરો ત્યારે તેને જકડી ન રાખો, (૪) કોઈ પણ પ્રકારની અપેક્ષા વિના પ્રેમ કરો, (૫) એકપક્ષી પ્રેમ એ કંઈ દુનિયાનો અંત નથી.