FDના બદલે મ્યુ. ફંડ અને શેરો તરફ વધતું આકર્ષણ

અમદાવાદ : તાજેતરમાં ભારતમાં રોકાણના વલણોમાં મોટાપાયે બદલાવ જોવા મળ્યો છે. હાલના સમયમાં મ્યુચ્યુઅલ ફંડ અને શેરોમાં સીધા રોકાણો સૌથી ઝડપથી વિકસતા એસેટ ક્લાસ તરીકે ઉભરી આવ્યા છે, જે બેંક ડિપોઝિટને પાછળ છોડી દે છે. જોકે, ભારત હજુ પણ આ બાબતમાં યુએસ, યુકે, કેનેડા, ચીન અને બ્રાઝિલ જેવા દેશોથી ઘણું પાછળ છે. 

હાઉ ઈન્ડિયા ઈન્વેસ્ટ્સ ૨૦૨૫  શીર્ષકવાળા એક રિપોર્ટ અનુસાર, ૨૦૨૫ના અંત સુધીમાં ભારતીય ઘરેલુ સંપત્તિ આશરે રૂ. ૧,૩૦૦ થી ૧,૪૦૦ લાખ કરોડ સુધી પહોંચવાનો અંદાજ છે, જેમાં રોકાણપાત્ર સંપત્તિ કુલ ઘરેલુ સંપત્તિના ૩૫ ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, જે એક દાયકા પહેલા ૨૮ ટકા હતો.

છેલ્લા દાયકામાં લિસ્ટેડ મ્યુચ્યુઅલ ફંડોએ ગતિ પકડી છે. રોકાણયોગ્ય સંપત્તિમાં અસ્કયામતો અંડર મેનેજમેન્ટ (એયુએમ)નો હિસ્સો ૨૦૧૫માં ૪ ટકાથી વધીને ૨૦૨૫માં ૯ ટકા થયો છે, જે ૨૨ ટકાના ચક્રવૃદ્ધિ વાર્ષિક વૃદ્ધિ દરથી વધી રહ્યો છે. 

આ જ સમયગાળા દરમિયાન, લિસ્ટેડ શેરોનો હિસ્સો ૨૯ ટકાથી વધીને ૩૭ ટકા થયો છે, જે ૧૬ ટકાના વાર્ષિક વૃદ્ધિ દરથી વધી રહ્યો છે.

તેનાથી વિપરીત, રોકાણયોગ્ય સંપત્તિમાં થાપણોનો હિસ્સો ૬૩ ટકાથી ઘટીને ૪૯ ટકા થયો છે. જોકે, રોકાણ વલણોમાં આ પરિવર્તન છતાં, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ અને લિસ્ટેડ શેરોમાં ભારતનું રોકાણ (૨૦૨૪ માટે અંદાજ મુજબ) કુલ રોકાણયોગ્ય સંપત્તિના ૧૫થી ૨૦ ટકા છે, જે કેનેડાના ૫૨-૫૯ ટકા, યુએસના ૫૦-૬૦ ટકા, બ્રાઝિલના ૪૦-૪૫ ટકા, યુકેના ૩૮-૪૨ ટકા અને મેક્સિકોના ૨૨-૨૮ ટકા કરતા નોંધપાત્ર રીતે ઓછું છે. આ તફાવત ભવિષ્યના વિકાસ માટે નોંધપાત્ર અવકાશ સૂચવે છે.

ભારતમાં ફક્ત મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સમાં વિસ્તરણ માટે નોંધપાત્ર અવકાશ છે. રોકાણ યોગ્ય સંપત્તિમાં તેમનો હિસ્સો ફક્ત ૭થી ૧૦ ટકા છે, જ્યારે કેનેડામાં ૪૦-૪૫ ટકા, બ્રાઝિલમાં ૩૦-૩૫ ટકા, યુએસમાં ૨૮-૩૩ ટકા, યુકેમાં ૨૫-૨૭ ટકા અને ચીનમાં ૮-૧૨ ટકા છે. 

આ અહેવાલમાં ઘણા રસપ્રદ વલણો પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે. ટોચના ૧૧૦ શહેરોની બહારના શહેરોમાંથી મ્યુચ્યુઅલ ફંડ એયુએમનું યોગદાન ૨૦૧૮-૧૯ (નાણાકીય વર્ષ ૨૦૧૯)માં ૧૦ ટકાથી વધીને ૧૯ ટકા થયું છે, જે બજારમાં ઊંડા પ્રવેશને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

મહિલાઓ પણ મોટી સંખ્યામાં રોકાણ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરી રહી છે, નાણાકીય વર્ષ ૨૦૧૯થી તેમના સરેરાશ મ્યુચ્યુઅલ ફંડ પોર્ટફોલિયો કદમાં ૨૩ ટકાનો વધારો થયો છે, જે સમાન સમયગાળા દરમિયાન પુરુષો માટે માત્ર ૫ ટકાનો વધારો છે. યુવા રોકાણકારો પણ શેરબજારમાં ખૂબ સક્રિય છે, નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જમાં ૩૦ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના ૪૦ ટકા રોકાણકારો નોંધાયેલા છે, જે નાણાકીય વર્ષ ૨૦૧૯માં ૨૩ ટકાથી વધુ છે. સિસ્ટમેટિક ઇન્વેસ્ટમેન્ટ પ્લાન્સ (સિપ) પસંદગીની રોકાણ પદ્ધતિ બની રહી છે, કુલ વ્યક્તિગત મ્યુચ્યુઅલ ફંડ એયુએમમાં તેમનો હિસ્સો નાણાકીય વર્ષ ૨૦૧૯ માં માત્ર ૧૯ ટકાથી વધીને ૪૦ ટકા થયો છે.