- અલ્પવિરામ

- જર્મનીએ એની ઈન્ટરનેશનલ એરલાઈન્સનું નામ લુફતાન્સા રાખ્યું છે. લુફતાન્સા શબ્દ સંસ્કૃત લુપ્તહંસા પરથી ઉતરી આવ્યો છે. લુપ્તહંસા એટલે માનસરોવરનો એક એવો હંસ જે એક ક્ષણમાં અહીંથી હવામાં લુપ્ત થઈ જાય અને બીજી ક્ષણે જ્યાં જવાનું હોય ત્યાં પ્રગટ થાય!

દિલ્હી-એનસીઆર સહિત દેશના ઘણા વિસ્તારો આ દિવસોમાં તીવ્ર ઠંડી અને ધુમ્મસની મુશ્કેલીઓનો સામનો કરી રહ્યા છે. ધુમ્મસના કારણે દરરોજ ઘણી ફ્લાઈટ પ્રભાવિત થઈ રહી છે. જેના કારણે મુસાફરોને ભારે હાલાકીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. વિમાની સેવા જાણે કે ગાડા મારગે ચાલતી હોય એવો વિલંબ થાય છે. આ ઠંડીની મોસમમાં જે રીતે ધુમ્મસે સમગ્ર ઉત્તર ભારતને ઘેરી લીધું છે તેની અસર હવાઈ સેવા પર પણ પડી રહી છે. ધુમ્મસના કારણે ફ્લાઇટ થોડા કલાકો સુધી મોડી પડી હોવાના અહેવાલો તો દરરોજ હોય છે. દિલ્હી એરપોર્ટ પર એક મુસાફર દ્વારા પાયલટ સાથે દુર્વ્યવહારની અપ્રિય ઘટના પણ સામે આવી હતી. ઠંડી વધતા મુસાફરોના વ્યાકુળ ચિત્તનું ઉષ્ણતામાન વધી જાય છે.

પાયલોટ સાથે દુર્વ્યવહારની ઘટનાની સમગ્ર એવિએશન ક્ષેત્રમાં નિંદા કરવામાં આવી હતી. આવું વર્તન કોઈપણ સંજોગોમાં સ્વીકારી શકાય નહીં, પરંતુ આ નિંદનીય ઘટનાને કારણે મુસાફરોને જે તકલીફો અને પરેશાનીઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે તેને અવગણી શકાય તેમ નથી. એ વાત સાચી છે કે ગાઢ ધુમ્મસના કારણે પર્યાપ્ત વિઝિબિલિટીનો અભાવ કોઈ પણ એરલાઇન કંપનીના હાથમાં નથી, પરંતુ આ સંજોગોમાં પણ થોડી સારી સેવા મુસાફરોની તકલીફમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કરી શકે છે. ધુમ્મસના કારણે હવાઈ સેવાઓ ખોરવાઈ ન જાય તે માટે એરપોર્ટ પર વધુ સારી ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે તે પણ જરૂરી છે. જો વિમાની કંપનીઓ ધારે તો સમયસર પારદર્શક માહિતી આપી શકે છે, પરંતુ એરપોર્ટના કાઉન્ટર પાસે હવામાનનું કે પાયલોટના આયોજનનું કોઈ ચિત્ર હોતું નથી. લગભગ તમામ એરલાઈન અને એરપોર્ટ સ્ટાફ સુપરિયાલિટી ઈગોથી પીડિત છે. તેઓ તમારી સામે જોવા પણ તૈયાર નથી હોતા.

હાલમાં સમગ્ર વિશ્વની સાથે આપણો દેશ પણ રોગચાળાનો સામનો કરી રહ્યો છે અને ઘણી વખત લોકો આ સિઝનમાં શરદી અને ઉધરસને સામાન્ય દિવસની જેમ જોઈ શકે છે. હાલના દિવસોમાં શરદી અને ઉધરસની ઘટનાઓ ગંભીર કારણો સાથે સંકળાયેલી હોય તેવી શકયતા છે, તેથી રોગચાળાને રોકવા માટે જાહેર કરાયેલા પગલાંની સાથે સાથે હાલના તબક્કે શરદીથી બચવાની પ્રબળ જરૂર છે. તમારે થોડા દિવસો માટે વધુ સાવચેત રહેવું પડશે, કારણ કે પહાડી વિસ્તારોમાં હિમવર્ષાના કારણે તાપમાનમાં તીવ્ર ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે અને તેની અસરને કારણે હિમાચલ અથવા કાશ્મીર જેવા રાજ્યોમાં માત્ર ઠંડીમાં વધારો થયો નથી, પરંતુ ત્યાંથી બરફીલા વિસ્તારોમાં થઈને હવે પવન મેદાનોને પણ ધ્રુજાવવા લાગ્યો છે.

સમગ્ર ઉત્તર ભારતમાં તીવ્ર ઠંડીની લહેર વચ્ચે ગઈકાલે દિલ્હીમાં લઘુત્તમ તાપમાન ઘટીને ૩.૬ ડિગ્રી સેલ્સિયસ અને મહત્તમ તાપમાન ૧૮.૧ ડિગ્રી સેલ્સિયસ નોંધાયું હતું. આ સામાન્ય કરતાં બે ડિગ્રી ઓછું છે. મતલબ કે શીત લહેરનો સમયગાળો શરૂ થઈ ગયો છે. નોંધનીય છે કે મેદાની વિસ્તારોમાં લઘુત્તમ તાપમાન ચાર ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે જાય તો હવામાન વિભાગ શીત લહેર જાહેર કરે છે. જ્યારે તાપમાન બે ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે જાય ત્યારે વધુ તીવ્ર શીત લહેર જાહેર કરવામાં આવે છે. વર્તમાન હવામાનની સ્થિતિને જોતા કહી શકાય કે આ સ્થિતિ ગમે ત્યારે સર્જાઈ શકે છે. હવામાનના આ સંજોગનો તરત પ્રભાવ એરલાઈન્સ સેવાઓ પર પડે છે.

જ્યારે કોઈપણ કારણોસર સેવા ખોરવાઈ જાય છે, ત્યારે મુસાફરોને સમયસર સાચી માહિતી ન મળવાથી ઘણી અરાજકતા સર્જાય છે. એક સામાન્ય માન્યતા છે કે એરલાઇનના કર્મચારીઓ મુસાફરોને સંપૂર્ણ માહિતી આપતા નથી. સુગમ અને સરળ રિફંડ પ્રક્રિયા ન હોવાને કારણે વ્યવહારો વધુ ખરાબ થાય છે. જો મૂળ સમસ્યા કુદરતી હોય તો પણ, મેનેજમેન્ટને લગતી સમસ્યાઓ ઘણીવાર પરિસ્થિતિને વધુ ખરાબ બનાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઘણી વખત એવું બને છે કે ખરાબ હવામાનને કારણે પાઇલોટ્સ એરપોર્ટ પર અટવાઇ જાય છે અને જ્યાં સુધી હવામાન સુધરતું નથી ત્યાં સુધીમાં તેમના ડયુટી અવર્સ પૂર્ણ થઈ જાય છે. દેખીતી રીતે, હવામાન સારું હોવા છતાં નવો પાયલોટ ન આવે ત્યાં સુધી ફ્લાઇટ ફસાયેલી રહે છે.

આ વિવાદોમાં પાઇલોટ્સનો આરામનો સમય વધારવાનો મુદ્દો પણ જોડાયો છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે એવિએશન રેગ્યુલેટર ડીજીસીએના આ તાજેતરના આદેશના અમલ સાથે સમસ્યા વધુ વધી શકે છે, પરંતુ પાઈલટોને પૂરતો આરામ મળવો જરૂરી છે. ફ્લાઇટની સલામતી સાથે બાંધછોડ કરી શકાતી નથી. આ સમસ્યાનો એકમાત્ર ઉકેલ એ છે કે કંપનીઓ તેમના પાયલોટની સંખ્યામાં વધારો કરે. ધ્યાનમાં રાખો, દેશમાં ઉડ્ડયન ક્ષેત્ર ઝડપથી વધી રહ્યું છે. તાજેતરના ડેટા અનુસાર, ગયા વર્ષે ૧૫ કરોડથી વધુ સ્થાનિક મુસાફરોએ હવાઈ સેવાઓનો ઉપયોગ કર્યો હતો, જ્યારે એની પહેલાના ૨૦૨૨માં આ સંખ્યા ઘટીને માત્ર ૧૨ કરોડ જ હતી. સેવાને પેસેન્જર ફ્રેન્ડલી રાખીને જ આ ક્ષેત્રનો વધુ વિકાસ સુનિશ્ચિત કરી શકાય છે.

આ વિવાદોની સારી બાજુ એ છે કે DGCA તરત જ એક્શનમાં આવી અને SOP (સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રોસિજર) જારી કરી. મુસાફરોને સચોટ અને રિયલ-ટાઇમ માહિતી પૂરી પાડવા અને જો તેઓ ત્રણ કલાકથી વધુ વિલંબમાં હોય તો ફ્લાઇટ્સ રદ કરવા જેવી સૂચનાઓનો અમલ ચાલુ કરાવ્યો છે, પરંતુ એ પણ જોવું પડશે કે આનો અમલ યોગ્ય રીતે થાય છે. આ સાથે મુસાફરોએ ધીરજ રાખવી પણ એટલી જ જરૂરી છે, કારણ કે દરેક મુસાફર એમ માને છે કે વિમાનનું કામ આપણને પલકારામાં ઈચ્છિત શહેરે પહોંચાડવાનું છે, પણ ખરેખર એવું નથી.

જર્મનીએ એની ઈન્ટરનેશનલ એરલાઈન્સનું નામ લુફતાન્સા રાખ્યું છે. જર્મન ભાષા સંસ્કૃત કૂળની ભાષા છે અને જર્મન પ્રજામાં સંસ્કૃતના વિદ્વાનોનો કોઈ પાર નથી. લુફતાન્સા શબ્દ લુપ્તહંસા પરથી ઉતરી આવ્યો છે. લુપ્તહંસા એટલે માનસરોવરનો એક એવો હંસ જે એક ક્ષણમાં અહીંથી હવામાં લુપ્ત થઈ જાય અને બીજી ક્ષણે જ્યાં જવાનું હોય ત્યાં પ્રગટ થાય. આ એક મિથ છે. પુરાકલ્પન છે. પણ આ કલ્પના જ્યારે વિમાની મુસાફરના મન પર સવાર થઈ જાય અને ફ્લાઈટ પૃથ્વી પરથી પૈડા ઊંચે લે જ નહીં ત્યારે ગ્રાહકોનો પારો ઊંચે જતો રહે છે.

હવામાનની પોતાની ગતિ હોય છે અને તે તેના ચક્ર પ્રમાણે ફર્યા કરે છે. આ દ્રષ્ટિએ જો આ દિવસોમાં કડકડતી ઠંડીએ ધ્રૂજાવવાનું શરૂ કર્યું હોય તો તે અણધાર્યું નથી. પરંતુ તેની અસર૪ને કારણે સામાન્ય જનજીવન પ્રભાવિત થાય તેવા સંજોગો ઉભા થાય છે અને આ માટે સિસ્ટમમાં રહેલી ખામીઓ જ મુખ્યત્વે જવાબદાર છે. એટલે કે, તાપમાનમાં ઘટાડો અને ઠંડીમાં વધારો થવાનો આ એક સામાન્ય સમયગાળો છે, પરંતુ તે ચોક્કસ છે કે તેની સાથે, ઠંડીથી રક્ષણ એ સમયની જરૂરિયાત છે. પ્રવાસીઓને તેમની હવાઈ યાત્રાના સ્ટેટસ વિશે અજ્ઞાાન રાખવા એ ભારતીય એરલાઈન્સની જાણીતી કુટેવ છે. એરપોર્ટના રનવે પર જ પ્રવાસીઓને ભોજન પીરસવાનું પ્રકરણ પણ એક ગેરશિસ્તયુક્ત અધ્યાય છે જેનું ચકડોળ દુનિયાભરના મીડિયામાં હજુ ચકરાવા લે છે.