સાચો રમતવીર .

- જીતીએ ત્યારે ગર્વ નહીં... અને હારીએ ત્યારે વિરોધી ટીમ સાથે દ્વેષ નહીં...

- મારી શાળાનો જાણીતો રમતવીર...તેને નુકશાન ના થવું જોઇએ

- રમત દરમ્યાન કદાચ કોઇકવાર મતભેદ થશે તો ચાલશે, પરંતુ ક્યારેય મનભેદ ના થવા દેશો

ખ ળખળ વહેતી રેવતી નદી, અને રેવતી નદીના કિનારે વસેલું નાનું શહેર વિદ્યાપુર. આ શહેર આમ તો નાનું હતું, પરંતુ અભ્યાસક્ષેત્રે, આરોગ્યક્ષેત્રે, રમતગમતક્ષેત્રે અને વ્યવસાય ક્ષેત્રે તેની નામના મોટી હતી. અહીંની 'વિનાયક શિક્ષણ વિદ્યાલય'નું નામ ચારેબાજુ જાણીતું હતું. આ વિદ્યાલયમાં શિક્ષણની સાથે સાથે ઇતર પ્રવૃત્તિઓ પ્રત્યે પણ ખૂબ જ ધ્યાન આપવામાં આવતું હતું. તાલિમી શિક્ષકોના હાથ નીચે આ શાળાએ રમતગમતક્ષેત્રે સારી નામના કાઢી હતી.

આ શાળાના કન્યા વિભાગમાં બાળાઓને રમતની સાથે સાથે ભરતગુંથણ, સિવણ, સંગીત, ચિત્રકામ બધું જ શીખવવામાં આવતું હતું. વિદ્યાર્થીઓ આગળ વધીને ઉચ્ચ શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરી શકે તે માટે તેમને શાળામાંથી શિષ્યવૃત્તિ પણ આપવામાં આવતી હતી. શિક્ષકો અને વાલીઓની મિટિંગમાં વાલીઓને મુંઝવતા પ્રશ્નોનું નિરાકરણ કરવામાં આવતું, તથા વાલીઓ તરફથી મળેલા સુજાવ પર ચર્ચા પણ થતી.

એક મહિના પછી આ શહેરની બધી જ શાળાઓ વચ્ચે રમતગમતક્ષેત્રે અનેક હરિફાઈ થવાની હતી. વિદ્યાપુરની 'વિનાયક શિક્ષણ વિદ્યાલય' અગાઉ ઘણાં મેડલો પ્રાપ્ત કર્યા હતા. હરિફાઈમાં ભાગ લેવા માટે શાળાના ચુનંદા રમતવીરો હોંશભેર તાલિમ લઇ રહ્યા હતા. શાળાના વ્યાયામ શિક્ષકો પ્રજ્ઞોશ સર અને નિલય સર રમતવીરોને યોગ્ય તાલિમ આપીને તેમને તૈયાર કરી રહ્યા હતા.

ઓલિમ્પિક રમતો હાલમાં જ પુરી થઇ હતી. આ વખતે ભારતે કરેલો ઉત્કૃષ્ઠ દેખાવ બધા જ રમતવીરોમાં ઉત્સાહ ભરી રહ્યો હતો. છોકરાઓના મગજમાં નીરજ ચોપરા, બજરંગ પુનિયા, રવિ દહિયા જેવા વિજેતા ખેલાડીઓ છવાઈ ગયા હતા. પુરુષ હોકી ટીમના ખેલાડીઓ કેયુર, કથન, પ્રણવ, આનંદ આર્યન અને શિવમ્ બાકીના બધા ખેલાડીઓને પ્રોત્સાહન આપતાં આપતાં સખત મહેનત કરતાં હતા. ટેનિસ સ્પર્ધા માટે સૂરજ સરના નેજા હેઠળ પરિન અને ધુ્રવ તાલિમ લઇ રહ્યા હતા. દોડ સ્પર્ધામાં ઇનામ મેળવવા માટે પ્રણવ, આનંદ અને અંશુલ મેદાનના અનેક ચક્કર મારતાં હતા.

પી.વી. સંધુ, મીરાબાઈ ચાનૂ અને લવલીનાએ બાળાઓના મગજમાં ઊંડી છાપ પાડી હતી. મહિલા હોકી ટીમની નાઇશા, હીર, રિવા, દિશિતા, માહી અને સાયશા રાત દિવસ સખત મહેનત કરવા લાગ્યા. બાળાઓને તાલીમ આપવા માટે સમીરા મેડમ અને હિંમાક્ષી મેડમની નિમણૂંક કરવામાં આવી હતી,. તથા દોડ સ્પર્ધામાં બાળાઓને તાલિમ માટે મેઘના મેડમ આવી ચુક્યા હતા.આ વખતે બધી શાળાઓ કરતાં ઉત્કૃષ્ટ દેખાવ કરીને સૌથી વધુ મેડલ લાવવાની રમતવીરોમાં હોડ જામી હતી.

શાળાના મુખ્ય આચાર્ય પરાગ પંડિત સાહેબ અને નાયબ આચાર્ય કેતન દાની સાહેબ અવારનવાર મેદાનમાં આવી બાળકોને પ્રોત્સાહિત કરતાં હતા. શાળાના રમતવીરો જ્યારે પ્રેક્ટીસ કરતાં હોય ત્યારે શાળાના ઘણાં વિદ્યાર્થીઓ મેદાનમાં રમત જોવા આવતા, તાળીઓ પાડીને રમતવીરોનો ઉત્સાહ વધારી દેતા હતા.

એકવાર મહિલા હોકી ટીમની બાળાઓ પ્રેક્ટીસ કરતી હતી. પ્રેક્ટીસ દરમ્યાન નાઇશા અને હીર અથડાઇને મેદાન પર પડી ગયા. તેમને પડેલા જોઇને તરત જ ધિમહિ અને દેવસ્ય ત્યાં દોડી આવ્યા, તેમને ઉભા કર્યા. બન્નેને સાધારણ વાગ્યું હતું, એટલે તેમને ડ્રેસીંગરૂમમાં લઇ જવામાં આવ્યાં. ધિમહિએ ફર્સ્ટએઇડ બોક્સ લાવી બન્નેને ડ્રેસીંગ કરી આપ્યું. પ્રેક્ટીસ દરમ્યાન નાઇશા અને હીરની પડી જવાની ઘટનાથી કેયુર અને કથન ખુબ જોર જોરથી હસ્યા હતા અને મશ્કરી કરી હતી. આ વાતની જાણ થતાં તેમના મિત્ર ધ્વનિલે કેયુર અને કથનને ઠપકો આપ્યો. કથને સોરી કહીને માફી માંગી, પરંતુ કેયુરે ધ્વનિલની સાથે લાંબી જીભાજોડી કરી, વાત વણસી. આ ઘટનાની જાણ થતાં નિલય સર દોડી આવ્યા અને તેમને સમજાવીને વાર્યા.

બીજા દિવસથી ધ્વનિલ, કેયુર અને કથનની મિત્રતામાં તિરાડ પડી ગઈ. કેયુર અને કથને ધ્વનિલ સાથે મિત્રતા તોડી નાંખી. શાળામાં આ વાતની ચર્ચા થવા લાગી. પ્રણવ અને આનંદે તેમની વચ્ચે સુલેહ કરાવવા પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ નિષ્ફળતા સાંપડી . રમતના મેદાનમાં કેયુર અને કથન ધ્વનિલથી દૂર રહેતા, અને બન્નેના મુખ પર ધ્વનિલ પ્રત્યેનો દ્વેષ સ્પષ્ટ દેખાઈ આવતો હતો. આ ઘટના પછી બીજા રમતવીરો પણ ઉદાસ રહેતા હતાં.

એકવાર ધ્વનિલ સાયકલ પર શાળાએ જતો હતો, એટલામાં પાછળથી કેયુર સાયકલ પર સડસડાટ કરતો આવ્યો, અને ઓવરટેક કરી આગળ નીકળી ગયો, જાણે ધ્વનિલને માત આપવા ના માંગતો હોય...! ધ્વનિલ શાંતિથી સાયકલ ચલાવતો રહ્યો. એટલામાં થોડે દૂરથી મોટો અવાજ સંભળાયો. ત્યાં ઘણાં લોકો ભેગા થઇ ગયા ધ્વનિલ પણ ત્યાં પહોંચી ગયો, તેણે ત્યાં જઇને જોયું કેયુર જમીન પર પડી ગયો હતો. એક સ્કુટરવાળા સાથે તેની સાયકલ અથડાવવાથી કેયુરના હાથપગ છોલાયા હતા, અને તેમાંથી લોહી નીકળતું હતું. ટોળામાંથી એક ભાઈ બોલ્યા, ''આ છોકરો પૂરપાટ સાયકલ ચલાવતો હતો. એટલે સ્કુટરવાળા જોડે અથડાઇ પડયો.'' એક આધેડ વયના બહેન બોલ્યા, ''આ છોકરાનો જ વાંક છે. મે જોયું સ્કુટરવાળો તો બરાબર જતો હતો.  આ આજના છોકરા... તોબા... તોબા... જાણે પ્લેન ઉડાડતા હોય તેમ ભાગે છે... હે પ્રભુ...!''

ધ્વનિલે ત્યાંથી ચાલ્યા જવાનો વિચાર કર્યો, ત્યારે તેને પોતાના કોચ પ્રજ્ઞોશ સરના શબ્દો યાદ આવ્યા. તેઓ હંમેશા કહેતા, ''બાળકો, રમત એટલે ગમ્મત નહીં, પરંતુ સખત મહેનત અને કામ. જે શરીરને મજબૂત બનાવી ફીટનેસ આપે. રમત એટલે ખેલદિલી, ભાઈચારો, પ્રેમ અને વફાદારી જે મનને મજબૂત બનાવે. જીતીએ ત્યારે ગર્વ નહીં... અને હારીએ ત્યારે વિરોધી ટીમ સાથે દ્વેષ નહીં...રમત એટલે એકતા...રમત એટલે ઊંચી ભાવના...''

ધ્વનિલે પાછું વિચાર્યું, મારી શાળાનો જાણીતો રમતવીર...તેને નુકશાન ના થવું જોઇએ. શાળાએ તેના તરફથી ઘણી ઉમ્મીદ રાખી છે. રમતવીર જીતશે તો શાળાનું નામ ઊંચુ જ થવાનું છે... ધ્વનિલ તરત જ કેયુર પાસે ગયો, તેની સ્કુલબેગ પોતાના હાથમાં લઇ લીધી અને તેને પોતાના સહારે ઉભો કર્યો. રિક્ષા બોલાવી ધ્વનિલ કેયુરને લઇને દવાખાને પહોંચ્યો. ડો. જીગર પરીખ સાહેબે કેયુરને તપાસીને કહ્યું, ''સારું છે કે કોઇ હાડકું ભાંગ્યું નથી, માત્ર હાથપગ છોલાયા છે, હું કેયુરને ડ્રેસીંગ કરી આપું છું, અને દવા પણ આપું છું, ત્રણ-ચાર દિવસ આરામ કરશે તો સારું થઇ જશે. બેટા કેયુર વાહન હંમેશા સંભાળીને જ ચલાવવા જોઇએ.'' કેયુરનું ડ્રેસીંગ પત્યા પછી ધ્વનિલ તેને તેના ઘેર મુકીને પાછો વળવા ગયો ત્યારે કેયુરે ધ્વનિલનો હાથ ઝાલી લીધો અને બોલ્યો, ''માફ કરજે દોસ્ત...હું હૃદયપૂર્વક તારો આભાર માનું છું. મેં કરેલા બેહૂદા વર્તન બદલ મને પસ્તાવો થાય છે...સોરી...'' ધ્વનિલે કેયુરને માફ કર્યો અને ઘેર ગયો.

અઠવાડિયું આરામ કર્યા પછી કેયુર મેદાનમાં પ્રેક્ટીસ કરવા ઉતર્યો, ત્યારે ધ્વનિલ તેની સાથે રહ્યો, તેને પ્રેક્ટીસમાં મદદ કરી પ્રોત્સાહન આપતો રહ્યો. ધ્વનિલની ખેલદિલી કેયુર અને કથનને સ્પર્શી ગઇ, તેઓ ખૂબ મહેનત કરવા લાગ્યા. શાળાના બીજા રમતવીરો આ જોઇને ખુશ થઇ ગયા. રમતવીરોની મહેનત રંગ લાવી અને હોકીમાં બીજું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું. વોલીબોલની મેચમાં બાળાઓ બાજી મારી પ્રથમ સ્થાને રહી. દોડ સ્પર્ધામાં ધિમહિ, દેવસ્ય અને માહીએ મેડલ પ્રાપ્ત કર્યા.

રમતવીરોના સન્માન માટે શાળામાં 'સન્માન સમારંભ' યોજવામાં આવ્યો. આખી શાળામાં ખુશીનો માહોલ હતો. શાળાના મુખ્ય આચાર્ય પરાગ સાહેબ અને નાયબ આચાર્ય કેતન સાહેબે બધા વિજેતાઓનું સન્માન કર્યું. મુખ્ય આચાર્ય અને નાયબ આચાર્ય ધ્વનિલ, કેયુર અને કથન વચ્ચે થયેલાં અણબનાવથી અને બાદમાં થયેલી સુલેહથી વાકેફ હતાં, એટલે તેમણે સમારંભમાં રમતવીરોને થોડા સલાહ સુચનો આપ્યા, અને બીજીવાર આવી ઘટના ના બને તેવી કાળજી રાખવાની વાત કરી.

સન્માન સમારંભમાં ઉપસ્થિત રહેલાં વાલીઓએ જ્યારે આખી વાત જાણી ત્યારે તેમણે ધ્વનિલની ખેલદિલીને વખાણી, તેને અભિનંદન આપ્યા. નિલય સર બોલી ઉઠયા, ''ધ્વનિલ તો સાચો રમતવીર છે, તેણે બધા રમતવીરોને ખેલદિલીનો પાઠ ભણાવ્યો છે.'' આખો સન્માન સમારંભ તાળીઓના ગડગડાટથી ગુંજી ઉઠયો.

તમે બધા પણ જુદી જુદી રમતો અવશ્ય રમતાં હશો. રમત દરમ્યાન કદાચ કોઇકવાર મતભેદ થશે તો ચાલશે, પરંતુ ક્યારેય મનભેદ ના થવા દેશો, કારણ કે રમત એટલે ખેલદિલી છે, અને ખેલદિલીપૂર્વક રમાયેલી રમતો સાચો આનંદ આપે છે.

- ભારતી પી. શાહ