બે લાખ રૂપિયા .

- મારે આ રૂપિયાનું શું કરવું? મારી પાસે રાખી લઉંં? કે એના માલિકને આપી દઉં? પણ આ રૂપિયાના બંડલના માલિકનું નામ-સરનામું તો છે નહીં! 

- ભરત પંચોલી

જો તમને બે લાખ રૂપિયા મહેનતના કે વગર મહેનતના મળે તો શું કરો? આ જ પ્રશ્ન રોહનનામાં સતત ઘુમરાયા કરતો હતો.

રોહન વહેલી સવારે તેની સાયકલ પર જઈ રહ્યો હતો. રસ્તામાં એક નહેરિયું આવ્યું. ત્યાં સામે દૂર એક ચમકતી વસ્તુ જોઈ. રોહનને કુતૂહલ થયું કે આ ચમકતી વસ્તુ શું છે? તે ત્યાં ગયો. એણે જોયું કે એક થેલીની બહાર એક પેકેટ પડયું હતું. તે પ્રકાશમાં સોનેરી રંગ જેવું ચમકી રહ્યું હતું. તેણે ખોલીને જોયું તો પાંચસો-પાંચસો રૂપિયાના ચાર આખેઆખા બંડલ હતા. પૂરા બે લાખ રૂપિયા! તેની નવાઈનો કોઈ પાર રહ્યો નહીં. આસપાસ કોઈ નહોતું. તેથી નોટનું બંડલ મૂકીને લઈને એ ચાલતો થયો.

તે મનમાં બબડયો: રૂપિયા બે લાખ... બાપરે બાપ! બે લાખ રૂપિયા તો અધધધ કહેવાય... તે વિચારમાં ચડી ગયો. મારે આ રૂપિયાનું શું કરવું? એના માલિકને આપી દેવા કે હું મારી પાસે સંતાડી રાખું? પણ હું આ રૂપિયાનું બંડલ કોને આપું? એના માલિકનું નામ-સરનામું તો છે નહીં! લાવને, હું આ પૈસા મારી પાસે જ રાખી લઉં. ક્યાં કોઈએ મને જોયો છે?

એ આખો દિવસ રૂપિયાના વિચાર કરવા લાગ્યો. બે લાખ રૂપિયા! રાત પડી પણ તેને ઉંઘ ના આવી. તે વિચારે ચઢી ગયો. આ રૂપિયાના બંડલની થેલી કોઈની પડી ગઈ હશે કે કોઈ જાણી જોઈને નાંખીને ગયું હશે? પકડાઈ જવાના ભયને લીધે કદાચ કોઈ ચોર રૂપિયાનું બંડલ ફેંકીને જતો રહ્યો હશ? ના, ના. એવું ના હોય. ભગવાનની મારા પર કૃપા થઈ એટલે ભગવાને મને આ નાણું આપ્યું છે. બીજા કોઈને પૈસા ના મળ્યા અને મને જ કેમ મળ્યા? 

રોહન ઘડીકમાં કબાટ ખોલે, પાછો ગાદલા નીચે સંતાડે, પાછો કપડાના કબાટમાં સંતાડે. પાછો બીજે કશેક સંતાડે. તેનું મન ચગડોળે ચડયું હતું - ઘરમાં કોઈને ખબર પડી જાય તો? મારું શું થાય? જેના રૂપિયા પડી ગયા હશે એણે કદાચ પોલીસમાં ફરિયાદ કરી હોય ... અને જો પોલીસ તપાસ કરતી મારે ત્યાં આવે તો? અને આ રૂપિયા મારી પાસેથી નિકળે તો? બાપ રે બાપ... મને જેલ થાય તો?

આમ, રોહનને સતત તેને ત્રણ રાત સુધી રૂપિયાના વિચારો આવ્યા. તે ઊંઘી પણ નહોતો શકતો. દિવસ દરમિયાન તે ખૂબ થાકેલો લાગતો હતો. 

દાદાજીએ કહ્યું : 'રોહન, તું શેની ચિંતામાં છે? તું બરાબર ખાતોય નથી ને ઊંઘતોય નથી. તને કોઈ તકલીફ છે કે શું? જે હોય તે મને વાત કર.'

'ના દાદાજી, હું બરાબર છું. આ તો પરીક્ષા નજીક આવે છે એટલે મને જરા ચિંતા થાય છે.' 

'ના, રોહન. તું અમારાથી કોઈ વાત છૂપાવી રહ્યો છે.' 

'એવું કંઈ નથી, દાદાજી. મારી તબિયત સારી જ છે, પણ આ વખતે પરીક્ષાની તૈયારી બરાબર નથી થઈ એટલે મને ચિંતા થાય છે કે હું પાસ થઈશ કે નપાસ...'

દાદાજીને ભરોસો બેસતો નહોતો. તેણે ફરી કહ્યું, 'જે પણ કંઈ હોય, કહી દેજે. મૂંઝાતો નહીં.'

રોહન ચુપ થઈ ગયો. પછી કહે, 'દાદાજી, મને એક પ્રશ્ન થાય છે. રૂપિયા હકના એટલે કે મહેનતના મળે કે વગર મહેનતના મળે... આ બે માં શો ફેર?' 

દાદા કહે, 'મહેનતના રૂપિયા ઘરમાં સુખ, શાંતિ અને સમૃદ્ધિ લાવે, જ્યારે વગર મહેનતના પૈસા કે અનીતિના પૈસા ઝઘડા, કંકાસ, બિમારી, અશાંતિ અને વિનાશ લાવે. સુખ શાંતિ છીનવાઈ જાય.' દાદાજીએ કહ્યું.

'દાદાજી, એક વાત કહું? પણ તમે મારા પર ગુસ્સો ન કરતા ને કોઈને કહેતા પણ નહીં. મને વચન આપો તો હું કહું.'

' જો રોહન, તું મને સાચે સાચું કહી દઈશ તો હું ગુસ્સો નહીં કરું અને આ વાત આપણી બેની વચ્ચે રહેશે. બોલ, શું છે?' 

'દાદાજી, મને રસ્તા પરથી બે લાખ રૂપિયાના બંડલ મળ્યા છે. જ્યારથી મને આ રૂપિયા મળ્યા છે ત્યારથી મારી ઊંઘ ઊડી ગઈ છે અને ભૂખ પણ મરી ગઈ છે. હું સતત ચિંતામાં રહું છું. જો પોલીસને ખબર પડી જશે તો? મને પકડીને જેલમાં રાખશે તો? તો હે દાદાજી હું શું કરું.'

દાદાજી વિચારમાં પડી ગયા. પછી કહે, 'આપણે પોલીસ સ્ટેશનમાં જઈને રૂપિયાનું બંડલ જમા કરાવીદઈએ.' 

રોહન કહે, 'ના ના, દાદાજી. એના કરતાં આપણે રૂપિયાના માલિકને શોધી કાઢીએ ને તેને આ રૂપિયા આપી દઈએ. એવું બને કે લગ્નપ્રસંગ માટે કે બીમારીની સારવાર માટે એ માણસે આ પૈસા રાખ્યા હોય...' 

દાદાજી કહે, 'અત્યારે જ નિર્ણય કરી લેવાની જરુર નથી. આપણે થોડા સમય પછી નક્કી કરીશું.'

રોહન કહે, 'ભલે, દાદાજી.'

દાદા સાથે મન ખોલીને વાત કરી લેવાથી એને નિરાંત થઈ. આજે એને સરસ ઊંઘ આવી ગઈ. 

બીજા દિવસે એ સ્કૂલે ગયો. એણે જોયું કે ગોપાલ ત્રણ-ચાર દિવસથી સ્કૂલે નથી આવ્યો. રોહનને થયું કે લાવને તેની ખબર પૂછવા મોબાઈલ પર વાત કરું. એણે ગોપાલને ફોન લગાવ્યો. 

'ગોપાલ, તું હમણાં સ્કૂલે કેમ નથી આવતો? તારી તબિયત તો સારી છે ને?'

ગોપાલ મોબાઈલ પર રડવા લાગ્યો. કહે, 'તને તો ખબર છે કે મારાં મમ્મી-પપ્પા ગુજરી ગયા છે. હું દાદા-દાદી સાથે રહું છું. મારા દાદી બીમાર છે. મારા દાદા ગામડે ગયા અને દાદીના ઓપરેશન માટે ત્યાંની બેંકમાંથી રૂપિયા ઉપાડીને ઘરે આવતા હતા. ત્યાં રસ્તામાં તેમના મિત્ર કરસનકાકા મળ્યા. બન્ને જણા ઘણા વખતે મળ્યા એટલે વાતોમાંને વાતોમાં ઘણી વાર થઈ. આખરે દાદાજી ઘરે આવવા એક બસમાં બેસી ગયા. તે બસમાં બે મુફલીસ જેવા માણસો પણ ચઢ્યા અને દાદાજીની સીટની પાછળ બેઠા. તેઓ દાદાજીની થેલી સામે જોતા હતા. તેમને શંકા ગઈ હશે કે આ થેલીમાં કંઈક રૂપિયા કે દાગીના લાગે છે. દાદાજીનું સ્ટેન્ડ આવ્યું એટલે તેઓ ઉતરી ગયા. તેમની પાછળ પેલા બે મુફલીસ પણ ઉતર્યા. પણ દાદાજી ભારે હિંમતવાળા. કોઈનાથી ગભરાય તેમ ન હતા. નિર્જન રસ્તો હતો. ગઠિયાઓએ દાદાજીને ઘેર્યા. દાદાજીને ધક્કો મારીને એમની રૂપિયાની થેલી લઈને ભાગ્યા. દાદાજી ગબડી પડયા અને બૂમો પાડવા લાગ્યા: ચોર... ચોર... ચોર... પકડો. મારા રૂપિયાની થેલી લઈને ભાગી રહ્યા છે. આસપાસ ંમાણસો તો કોઈ હતા નહી, પણ બે કૂતરા રખડતા હતા. આ કૂતરા ભસવા લાગ્યા અને ચોરની પાછળ પડયા. ત્યાં સામેના ચાર રસ્તા પરથી બીજા ચારેક કૂતરાઓ ભસતા ભસતા દોડયા. ગઠિયા ગભરાઈ ગયા અને રૂપિયાની થેલી ફેંકીને ભાગી ગયા. દાદાજીએ બહુ તપાસ કરી પણ ન તો ચોર મળ્યા કે ન તો રૂપિયાની થેલી મળી. દાદાજીએ પોલીસમાં ફરિયાદ પણ નોંધાવી. દાદાજી ત્યારથી બહુ ટેન્શનમાં રહે છે. એ સરખી રીતે ખાતા પણ નથી. આ રૂપિયાથી મારા દાદીનું ઓપરેશન કરવાનું હતું. હવે શું થશે, રોહન? મને એક જ વાતની ચિંતા છે કે મારા દાદીનું ઓપરેશન નહીં થાય તો એ અંધ બની જશે...' 

આમ કહીને ગોપાલ પાછો રડવા લાગ્યો.

રોહને કહ્યું, 'ગોપાલ તું ચિંતા ના કર. તને જરૂરથી રૂપિયા મળી જશે. તું મને દવાખાનાનું સરનામું આપ. હું રૂપિયા શોધીને આવું છું.'

'મારા દાદી દવાખાને નથી. ઓપરેશન ન થયું એટલે એ તો ઘરે આવી ગયાં છે.'

રોહન ઘરે ગયો. એ ખુશીથી નાચી રહ્યો હતો. એ દાદાજીને કહે, 'દાદાજી, રૂપિયા કોના છે તે ભેદ મને મળી ગયો. મારા મિત્ર ગોપાલના દાદાના છે.' રોહને બધી વાત ટૂંકમાં કહી.

રોહન અને તેના દાદાજી તેમની કારમાં બેસીને રૂપિયાની થેલી સાથે ગોપાલના ઘરે પહોંચી ગયા. રોહને કહ્યું, 'આ તમારા રૂપિયાની થેલી. રૂપિયાનું બરાબર છે કે નહીં તે ગણી લો.'

ગોપાલના દાદા-દાદી તો રાજીના રેડ થઈ ગયાં. દાદા કહે, 'વાહ દીકરા વાહ... પણ તને આ પૈસા ક્યાંથી મળ્યા?'

રોહને માંડીને બધી વાત કરી. ગોપાલના દાદા કહે, 'શાબાશ... અને થેન્ક્યુ બેટા. આ પૈસાથી હવે દાદીનું ઓપરેશન થશે. તારી પ્રમાણિકતા, ઈમાનદારી અને સચ્ચાઈથી હું ઘણો રાજી થયો છું. લે, આ તારું ઇનામ...' 

ગોપાલના દાદા રોહનને પાંચ હજાર રૂપિયા ઇનામ પેટે આપવા લાગ્યા.

રોહન કહે, 'ના, દાદાજી, મારાથી આ રૂપિયા ના લેવાય. ગોપાલનાં દાદી એ મારાં પણ દાદી છે.'

રોહનના દાદાએ ગોપાલના દાદાને પરાણે વધારાના એક લાખ રૂપિયા આપ્યા અને કહ્યું, 'આ પૈસા તમે રાખો. મને પાછા આપવાની કોઈ જરૂર નથી. આ પૈસા ગોપાલના ભણવામાં કામ લાગશે.'

ગોપાલના દાદા ગળગળા થઈ ગયા. તેઓ બોલ્યા, 'તમે ભગવાન બનીને અમારી વ્હારે આવ્યા છો. તમે અમને મુશ્કેલીમાંથી ઉગાર્યા છે. ભગવાન તમારું ભલુ કરે.'એમ કહી હાથ જોડીને ઊભા રહ્યા.

'એવું ના બોલશો... અને હા, અમારા લાયક કંઈ પણ કામ હોય તો બેધડક કહેજો.' 

ચા-નાસ્તો કરીને રોહન અને દાદાજી રવાના થયા. રોહનના મનમાં આનંદ અને સંતોષ વ્યાપી ગયા હતા.