એકલતાનો વૈશ્વિક અભિશાપ .

વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠનનો અહેવાલ ચોંકાવનારો છે કે દુનિયામાં દરેક છઠ્ઠી વ્યક્તિ એકલી છે. દુનિયામાં કરોડો લોકો તૂટેલા સંબંધો અને સંવાદથી અલગ થઈને સંપૂર્ણ મૌનનું જીવન જીવી રહ્યા છે. આ મૌન એટલે વાણીનું મૌન નહિ, લાગણીના આદાન- પ્રદાનનો શૂન્યાવકાશ. ખરા અર્થમાં, વ્યક્તિની અંદરનું આ મૌન લાખો જીવન ગળી રહ્યું છે. જેમની આંખો અને પાંખોમાં નવયૌવનનો થનગનાટ હોવો જોઈએ તેવા યુવાનો આ કટોકટીનો સૌથી મોટો ભોગ બની રહ્યા છે. જીવનની જટિલતાઓ વધી છે. આગળ ઘણા પડકારો છે. વિજ્ઞાાન અને ટેકનોલોજીના વિસ્તરણ સાથે પેઢીઓ વચ્ચેનું અંતર વધ્યું છે. આપણા વિચારો ભૌતિકવાદી હોવાને કારણે આપણી આકાંક્ષાઓ આકાશને આંબતી ગઈ છે. પરંતુ વાસ્તવિકતા સાથે સંતુલન સાધી ન શકવાને કારણે હતાશા અને ઉદાસી વધી રહી છે. એક મોગરાની કળી કે એક આસોપાલવના પાન તરફની પ્રીતિ હવે વીસરાઈ રહી છે તો કલા, સાહિત્ય કે સંગીતની વાત શું કરવી!

મોબાઈલ ફોનનું પણ આ એકલતામાં મહત્ યોગદાન છે. ચમક દમક છલકતી દુનિયા ને એ ગ્લેમર કોઈનેય સુલભ નથી, જેના કારણે નિરાશા એકલતા તરફ ધકેલે છે. કહેવાય છે કે સોશિયલ મીડિયા ક્રાંતિકારી રીતે વિસ્તરી રહ્યું છે. પરંતુ તેની વાસ્તવિકતા વર્ચ્યુઅલ છે. સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર કોઈ વ્યક્તિના હજારો મિત્રો હોઈ શકે છે, પરંતુ વાસ્તવિક જીવનમાં વ્યક્તિ સંપૂર્ણપણે એકલી હોય છે તેવા અનેક કિસ્સાઓ આપણા સામ્પ્રતનું સત્ય છે. વર્ચ્યુઅલ મિત્રોનો કૃત્રિમ મેસેજ-વ્યવહાર આપણા જીવનના પ્રશ્નોના ઉકેલો આપી શકતા નથી. કૃત્રિમ સંબંધો આપણા વાસ્તવિક સંબંધોના તાણા-વાણાને મજબૂત બનાવી શકતા નથી. વાસ્તવમાં, લોકોમાં આ સામાન્ય માન્યતા મજબૂત બની ગઈ છે કે જેની પાસે પૈસા છે તે કંઈ પણ કરી શકે છે. એ માન્યતા સાચી નથી. આપણી આસપાસ ભીડ અને ઓનલાઈન જીવનમાં હજારો મિત્રો હોવા છતાં, વ્યક્તિને એકાંતમાં રહેવાનો અભિશાપ મળે છે. સત્ય એ છે કે લોકો કોઈના દુઃખ અને વેદના પ્રત્યે સંવેદનશીલતાથી વર્તતા નથી.

કૃત્રિમતા બધે જ છવાઈ રહી છે. આપણા સ્નેહ-મિલનના તહેવારો પણ હવે દેખાડા અને કૃત્રિમ ભેટોનો શિકાર બની ગયા છે. આપણે એવા પરિબળો પર વિચાર કરવો પડશે જેના કારણે વ્યક્તિ પોતાના અંગત જીવનમાં વધુને વધુ એકલવાયા બની રહ્યા છે તેવું ન થાય. મનુષ્યનું મન પંખી જેવું છે, ભલે ઉડાઉડ કરે પણ એને એની ડાળ, માળો કે ઉપવન મળવા જોઈએ. કૃત્રિમતાને કારણે, આપણા શબ્દોની અસરકારકતા પણ ઘટી ગઈ છે. સમય જતાં, વ્યક્તિ વધુને વધુ એકલવાયા જીવન તરફ આગળ વધી રહી છે. આપણા સંયુક્ત પરિવારોનું બદલાતું સ્વરૂપ પણ આના મૂળમાં છે. પહેલા પરિવારના વડીલો કોઈ પણ આઘાત કે દબાણ સરળતાથી સહન કરી લેતા હતા. બધા સાથે મળીને આર્થિક અને સામાજિક સંકટનો સામનો કરતા હતા. શહેરોમાં રહેવાનો ખર્ચ અને વધુને વધુ જટિલ કાર્યકારી પરિસ્થિતિઓ કટોકટીને વધુ ઘેરી બનાવી રહી છે.

જે પરિવારોમાં પતિ-પત્ની બંને નોકરી કરતા હોય અને બાળકો હોસ્ટેલ અને બોર્ડિંગ સ્કૂલમાં રહેતા હોય ત્યાં આ પરિસ્થિતિ વધુ સંકુલ હોય છે. ધીમે ધીમે આ એકલતા ડિપ્રેશન તરફ દોરી જાય છે. જે સમય જતાં એવી માનસિક બીમારીનું સ્વરૂપ લઈ લે છે કે અસરગ્રસ્ત વ્યક્તિ તેની સારવાર કરાવવામાં પણ અચકાય છે. આ સ્થિતિમાંથી પાછા આવવું વ્યક્તિ માટે સરળ છે. જ્યારે આપણે WHO ના આંકડાઓ વિશે વાત કરીએ છીએ કે વિશ્વમાં દર છમાંથી એક વ્યક્તિ એકલતાથી પીડાય છે, ત્યારે ખરેખર તેનાથી પીડાતા લોકોની કુલ સંખ્યાનો અંદાજ લગાવવો મુશ્કેલ નથી. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠનનો ડેટા ચોંકાવનારો છે કે એકલતા દર વર્ષે આશરે આઠ લાખ લોકોના જીવનનો અંત લાવી રહી છે. ખરેખર આ અધૂરી સમજણ અને બૌદ્ધિક કટોકટીના ચિન્હો છે. મૂર્ખતાથી આઘા રહેવાનું જેમને નથી આવડતું તેઓ વારંવાર ભૂલો કરે છે. યુરોપ - અમેરિકામાં આવા લોકો બહુમતીમાં આવતા જાય છે.

જે દર્શાવે છે કે વ્યક્તિ માત્ર સમાજ અને તેના ઓફિસ વાતાવરણથી જ અલગ નથી, પરંતુ તે તેના પરિવારથી પણ અલગ છે. તાજેતરમાં, દેશના ટોચના ઉદ્યોગપતિઓએ ઓફિસોમાં કામકાજના કલાકો વધારવાનો આગ્રહ કર્યો હતો. એક ઉદ્યોગસાહસિકે તો એમ પણ કહ્યું કે શું ઘરે રહીને ફક્ત પત્નીનો ચહેરો જોવો જરૂરી છે? આ એક અસંવેદનશીલ પ્રતિક્રિયા હતી. કામ કરવાની પરિસ્થિતિઓના દબાણને કારણે યુવા પેઢીમાં પહેલેથી જ ઘણી સમસ્યાઓ જોવા મળી રહી છે. નવી પેઢી પહેલાથી જ પોતાના મનમાં રોષ, અધૂરી આકાંક્ષાઓની પીડા અને અણગમતા સંજોગોને કારણે ગૂંગળામણ અનુભવી રહી છે. આ ઉપરાંત, કાર્યસ્થળની જટિલતામાંથી ઉદ્ભવતી હતાશા તેમને એકલા જીવન તરફ ધકેલી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ફક્ત સામાજિક જોડાણ, વાતચીત અને સંવેદનશીલતા જ એકલતા દૂર કરશે.