કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તાની આગેકૂચ .

માઈક્રોસોફ્ટ તેના કર્મચારીઓની સંખ્યા ૬,૦૦૦ ઘટાડી રહ્યું છે તે હકીકત દર્શાવે છે કે જનરેટિવ આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI) ના ઝડપી વિકાસથી સોફ્ટવેર અને માહિતી ટેકનોલોજીગત સેવાઓના ક્ષેત્રમાં કાર્યવાહક જરૂરિયાતો કેવી રીતે બદલાઈ ગઈ છે. જે કામ છે અને એ કામ એક કર્મચારીએ કરવાનું છે તે કામ કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા એટલે કે એઆઈ હવે આંચકી લે છે. એટલે એ કર્મચારી હવે નવરો ધૂપ થશે. માઈક્રોસોફ્ટ તેના કાર્યબળને ઘટાડવા અને નવી ટેકનોલોજીમાં સંસાધનોનું રોકાણ કરવા અને નવા વિકાસ અને સંશોધન ક્ષેત્રો તરફ આગળ વધવા માટે જાણીતી કંપની છે. આ કિસ્સામાં પણ એવું જ થઈ રહ્યું હોય તેવું લાગે છે. કંપની એક નાણાકીય વર્ષમાં ૮૦ બિલિયન ડોલરનું રોકાણ કરવાની યોજના ધરાવે છે, જેના માટે કંપનીના પગાર બિલમાં સતત ઘટાડો જરૂરી છે.

ગુગલના સ્પર્ધકો, જેમ કે તેની મૂળ પેરેન્ટ કંપની આલ્ફાબેટ, આ દિશામાં પગલાં લેવાનું શરૂ કરી ચૂકી છે. જોકે, તેઓ એક સમયે ફક્ત થોડાક જ કર્મચારીઓને છટણી કરી રહ્યા છે અને આ સમય દરમિયાન ચોક્કસ શાખાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે. તુલનાત્મક રીતે, આ વખતે માઇક્રોસોફ્ટ તેના ત્રણ ટકા કર્મચારીઓને એક જ વારમાં છટણી કરવાની યોજના ધરાવે છે. આ કામ ક્યારેક ક્યારેક કરવામાં આવે કે મોટા પાયે, દિશા સ્પષ્ટ છે કે બૃહદ ટેકનોલોજીકલ કંપનીઓએ પોતાનું અસ્તિત્વ સુનિશ્ચિત કરવા માટે AI ના વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. તેમને તેમના કાર્યબળનો ખર્ચ ઘટાડવાના પણ આમ કરવું પડે છે. આ ઘટના ભારત માટે પણ મહત્ત્વપૂર્ણ બોધપાઠ છે. AI ની અસર વ્યવસાય ક્ષેત્રમાં પહેલેથી જ અનુભવાઈ રહી છે. આ રગલદેશ લાંબા સમયથી એક મોટો રોજગારદાતા અને નિકાસકાર રહ્યો છે. જૂના જમાનાના કોલ સેન્ટરો અને માનવ-સમર્થિત ગ્રાહક સેવાનો હવે નાટયાત્મક અંત આવી રહ્યો છે.

જનરેટિવ AI દરેક કર્મચારીને વધુ કાર્યો કરવા સક્ષમ બનાવે છે, અને એજન્ટિક AI ઘણીવાર એવા કાર્યો કરવા સક્ષમ હોય છે જે અગાઉ માનવ દ્વારા કરવામાં આવતા હોય છે. આના કારણે, દરેક કર્મચારી દ્વારા કરવામાં આવતું કામ ઓછું થશે. જાન્યુઆરીમાં, AI ઉદ્યોગ સાહસિક સેમ ઓલ્ટમેને કહ્યું હતું કે આ વર્ષે પ્રથમ AI એજન્ટો જોવા મળશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું, 'તેઓ કામદારો સાથે જોડાશે અને કંપનીઓના ઉત્પાદનમાં ફેરફાર કરશે. બહુવિધ ગ્રાહક ક્ષેત્રોની કંપનીઓએ ગ્રાહક પૂછપરછમાં એવા ક્ષેત્રો ઓળખી કાઢયા છે જેને AI ની મદદથી અપગ્રેડ કરી શકાય છે. દેશના એક મોટા વ્યવસાય જૂથને ગ્રાહક સેવા પૂરી પાડતી ITES કંપનીમાં ૩૦ થી ૪૦ ટકા વોઇસ અને ડિજિટલ કોમ્યુનિકેશન પ્લેટફોર્મ કામ AI એજન્ટો દ્વારા સંભાળવામાં આવે છે. આનાથી ગ્રાહક સેવાનો ખર્ચ પણ ઘટી જાય છે. ઘણા કિસ્સાઓમાં તેણે મુશ્કેલી નિવારણનો સમય પણ ૩૦ થી ૪૦ ટકા ઓછો કરી દીધો છે.

જોકે, આપણે AI માં આ જંગી વૃદ્ધિની અસર માટે પણ તૈયાર રહેવું જોઈએ. અંદાજ મુજબ દેશમાં લગભગ ૧૫ લાખ કોલ સેન્ટર એજન્ટો છે. માન્યતાથી વિપરીત, તાજેતરના વર્ષોમાં તેમની સંખ્યામાં ઝડપથી વધારો થયો છે અને કોવિડ રોગચાળાના સમયથી એ સંખ્યા લગભગ બમણી થઈ ગઈ છે. આમાંના ઘણા સ્થાનિક માંડિમાન્ડ દ્વારા સંચાલિત છે કારણ કે ભારતીય ગ્રાહકો તેમના અધિકારો પ્રત્યે વધુ સભાન બન્યા છે અને ગ્રાહક સેવા પાસેથી તેમની અપેક્ષાઓ પણ વધી છે. પ્રશ્ન એ છે કે આ નોકરીઓનું શું થશે? કોલ સેન્ટરના કેટલાક કર્મચારીઓ AI એજન્ટોના ટ્રેનર બની શકે છે, તેથી આમાં વધુ સુધારો થવાની સારી શક્યતા છે. જો સ્થાનિક સોફ્ટવેર દિગ્ગજો તેને યોગ્ય રીતે નિભાવે, તો AI વિકાસના ક્ષેત્રમાં પણ નવી નોકરીઓનું સર્જન થશે. પરંતુ પ્રવેશ સ્તરની નોકરીઓમાં ઘટાડો થશે.

ચોક્કસ કૌશલ વિના ITES ક્ષેત્રમાં રોજગાર મેળવવો મુશ્કેલ બની શકે છે. કોર્પોરેટ જગત અને સરકાર બંનેએ કાળજીપૂર્વક તપાસ કરવાની જરૂર છે કે જનરેટિવ અને એજન્ટિક AI અપનાવવાથી આવનારી માનવ મૂડીની જરૂરિયાતો અને ફેરફારો માટે ભારતીય કાર્યબળને તૈયાર કરવા માટે શું જરૂરી રહેશે. ભારતની સૌથી મોટી IT સર્વિસ કંપની ટાટા કન્સલ્ટન્સી સર્વિસીસ (TCS) કૃત્રિમ બુદ્ધિ (AI), ડેટા અને ક્લાઉડ જેવા ઉભરતા ટેકનોલોજી ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. આ ખાસ પ્રયાસના ભાગ રૂપે, કંપનીએ ચોથા ક્વાર્ટરના પરિણામો પછી મુખ્ય નેતૃત્વ નિમણૂકોની જાહેરાત કરી છે. આરતી સુબ્રમણ્યમને એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર-પ્રેસિડેન્ટ અને ચીફ ઓપરેટિંગ ઓફિસર (COO) તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. એમાં પ્રમુખ બાબત એ છે કે હવે સીઈઓ ને બદલે સીઓઓનો મહિમા વધશે. દરેક કંપનીઓ કે જેણે એઆઈની મદદથી ઊંચી છલાંગ લગાવવી છે એણે સીઓઓની નિમણુક કરવી પડશે. માત્ર સીઈઓથી કંપનીઓ ચાલશે નહિ.