અલાસ્કા મીટિંગ પર નજર .

અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે એક એવા નીતિગત માર્ગ પર આગળ વધ્યા છે, જેના કારણે વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં અનિશ્ચિતતાનું વાતાવરણ સર્જાયું છે. ટ્રમ્પે વેપારની મૂળભૂત વૈશ્વિક સમજને સંપૂર્ણપણે ઉથલાવી દીધી છે. તેમની વેપાર નીતિનો ઉદ્દેશ્ય ફક્ત એકંદર વેપાર ખાધને જ નહીં, પરંતુ વ્યક્તિગત દેશો સાથેની વેપાર ખાધને પણ દૂર કરવાનો છે. અમેરિકન બજારોમાં પ્રવેશ ગુમાવવાના ડરથી, ઘણા દેશોએ અમેરિકા સાથે એકપક્ષીય વેપાર કરાર કરવા સંમતિ આપી છે. નવી કહેવત પ્રમાણે દુનિયા ઝૂકતી હૈ, એક પાગલ ટ્રમ્પ ચાહિયે. ટ્રમ્પ મનઘડંત નિર્ણયો લે છે એમ કહેવાય છે પણ સાવ એવું નથી. એની પાસે નકારાત્મક સલાહ આપનારાની મોટી ગુપ્ત ટોળકી છે. એ ટોળકીમાં પણ વિવિધ મલ્ટિનેશનલ કંપનીઓના છદ્મ પ્રતિનિધિઓ છે. વિશ્વ વ્યાપાર હવે મધ્યયુગથીય પહેલાની સદીઓ તરફ જઈ રહ્યો હોય એવી વર્તમાન જગતની દશા છે.

ડોનાલ્ડ અને પુતિનની જે બેઠક અલાસ્કામાં યોજાવાની છે એ બહુ ફળે એવી આશા નથી, કારણ કે બંને નેતાઓ સારી રીતે દંભની પ્રેક્ટિસ કરનારા અને નાના દેશોને બેવકૂફ બનાવવામાં નિષ્ણાત છે. અત્યારે દુનિયા પર ટેરીફના કોરડા વિંઝતા ટ્રમ્પ એ મીટીંગમાં પુતિન સાથે જે કંઈ વાટાઘાટો કરશે એના પડછાયા બહુ લાંબા હશે. તેઓની વાર્તા કોઈને કોઈ રીતે ભારત અને ચીનને સીધી રીતે પ્રભાવિત કરશે. યુક્રેન કહે છે કે તેઓ અમારી ગેરહાજરીમાં અમારા વિશે કોઈ નિર્ણય ન લે તે જરૂરી છે. યુક્રેનની પ્રજા વતી જ્યારે ક્યાંય પણ કોઈ પણ પ્રકારની વાત કરવામાં આવે તેમાં તે પ્રજાના પ્રતિનિધિ હોવા જરૂરી છે. છતાં યુક્રેનના અમેરિકા સાથે સંબંધો એટલા ગાઢ છે કે ટ્રમ્પ જે કંઈ નિર્ણય લેશે તે કોઈને કોઈ રીતે યુક્રેનને બંધનકર્તા રહેશે. જો કે બંનેની મિટિંગમાં યુક્રેન યુદ્ધ વિશે ચર્ચા થશે કે નહીં એ હજુ અનિશ્ચિત છે

ભારત અમેરિકા સાથે વેપાર વાટાઘાટો શરૂ કરનારા પ્રથમ દેશોમાંનો એક હતો, પરંતુ બંને દેશો પરસ્પર ફાયદાકારક ઉકેલ પર પહોંચી શક્યા નહીં. પરિણામે, ટ્રમ્પે ભારત પર પહેલા ૨૫ ટકા ટેરિફ લાદ્યો. જોકે, તેઓ આ ફરજોનો ઉપયોગ તેમનાં આર્થિક લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે નથી કરી રહ્યા, પરંતુ તેઓ અન્ય લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે પણ તેનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. રશિયન તેલ આયાત કરવા માટે ભારત પર વધારાની ૨૫ ટકા ડયુટી લાદવી એ વધુ અન્યાયી છે. ટ્રમ્પ આ અઠવાડિયે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનને મળવાના છે, જોકે યુક્રેન પર કોઈ કરાર થાય તો તેઓ તેલ ખરીદી દંડ પર પુનર્વિચાર કરશે કે કેમ તે સ્પષ્ટ નથી. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે ભારત સરકાર યુએસ વહીવટીતંત્ર સાથે વાટાઘાટો ચાલુ રાખશે. અમેરિકામાં નિકાસ પર ૫૦ ટકાથી વધુ ડયુટી લાદવાથી ભારતીય અર્થતંત્ર પર ગંભીર અસર પડશે. ગયા નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન ભારતે અમેરિકાને ૮૬.૫ બિલિયન ડોલરના માલની નિકાસ કરી હતી. વર્તમાન ટેરિફ દરો પર, મોટાભાગની વસ્તુઓ યુએસ બજારમાં બિનસ્પર્ધાત્મક બની જશે. જોકે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ફાર્માને હાલ માટે આ પ્રતિબંધિત ડયુટીમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી છે, પરંતુ આ ક્ષેત્રો પણ ટૂંક સમયમાં કોઈને કોઈ રીતે ડયુટીના ઘેરાવામાં આવશે. ભારતીય આયાતનાં કેટલાક ક્ષેત્રો જેમ કે ક્રૂડ ઓઇલ ઘટાડી શકાતાં નથી, તેથી નિકાસ પરનો ફટકો વેપાર ખાધમાં વધારો કરી શકે છે. આનાથી ચાલુ ખાતાની ખાધ પર પણ પ્રતિકૂળ અસર પડશે. ભારત પાસે ચાલુ ખાતાની ખાધ ઓછી હોવાથી, તેમાં થોડો વધારો થવાથી ખાસ અસર નહીં થાય. અમેરિકા સાથેના વેપાર સંબંધો અને વ્યાપક અર્થતંત્ર પર તેની અસર વિદેશી સીધા રોકાણ અને પોર્ટફોલિયો રોકાણ બંનેને પ્રભાવિત કરી શકે છે. ખઘૈંની વાત કરીએ તો, ભારતીય કંપનીઓ દ્વારા પ્રત્યાવર્તન અને ખઘૈં બહાર જવા અંગે પહેલાંથી જ ચિંતાઓ છે. ૨૦૨૪-૨૫માં ચોખ્ખી ખઘૈં રકમ ફક્ત ૩૫૦ મિલિયન ડોલર હતુ. પોર્ટફોલિયો રોકાણની વાત કરીએ તો, વિદેશી રોકાણકારોએ આ વર્ષે અત્યાર સુધીમાં ૧૧.૫ બિલિયન ડોલરના ભારતીય શેર અને બોન્ડ વેચ્યા છે.

ચાલુ ખાતા અને મૂડી ખાતા બંનેની સંભાવનાઓ સામેના પડકારો રૂપિયાને અસર કરશે. રૂપિયો હાલમાં યુએસ ડોલર સામે તેના સૌથી નીચા સ્તરની નજીક છે. વર્ષ ૨૦૨૫ માં અત્યાર સુધીમાં ડોલર સામે ૨.૩ ટકાનો ઘટાડો થયો છે. આ ઘટાડો ડોલરના મૂલ્યમાં થયેલા તીવ્ર ઘટાડા દ્વારા મર્યાદિત હોય તેવું લાગે છે. આ વર્ષની શરૂઆતથી ડોલર ઇન્ડેક્સ ૯ ટકાથી વધુ ઘટયો છે. આ ઘણા લોકોની આગાહીઓથી વિપરીત છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે આ અમેરિકન અર્થતંત્ર અને ડોલરમાં રોકાણકારોના નબળા વિશ્વાસનું પ્રતીક છે.