સમાજ કલ્યાણ .

- વહેતું જીવન-ડૉ. હર્ષદ કામદાર

- બધા માનવીઓ સરખા જ છે, અને માનવધર્મ સહુથી મોટો ધર્મ છે

'મા નનીય મંત્રી શ્રી, આદરણીય વડીલો અને શ્રોતા ભાઈ બહેનો, આજે આપણા વિસ્તારના ધારાસભ્ય અને રાજ્યના સમાજ કલ્યાણ ખાતાના મંત્રી શ્રી પથિક જોષીજી, આપણા વિસ્તારના નાગરિકોની ફરિયાદોની નિકાલ કરશે. માટે મહેરબાની કરીને સર્વે નાગરીકોને વિનંતી છે કે પોતાના પ્રશ્નોની એક પછી એક રજૂઆત કરે.' મંત્રીશ્રીના પી.એ. સાહેબે સભાને સંબોધિત કરતા કહ્યું.

મગનકાકાએ ઉભા થઇ પોતાના ઘર પાસે કોર્પોરેશનની કચરા પેટી હોવાથી ગંદકી અને દુર્ગંધની ફરિયાદ કરી.

મંત્રીશ્રીએ તરત જ તે ખાતાના અધિકારીને બોલાવી તાત્કાલિક કચરા પેટી હટાવવાનો હુકમ કર્યો.

'પણ સાહેબ, આટલી મોટી કચરા પેટી ક્યાં મુકીએ. સ્વચ્છતા માટે આ પણ જરૂરી છે.' અધિકારીએ બચાવ કરતા કહ્યું.

'ગમે તે થાય, પણ આ કામ તો કરવું જ પડશે. તેમના ઘરથી દુર દુર્ગંધ ના આવે તેમ મુકો.' તેમના મંત્રીએ હુકમ કરતા મગનકાકા ખુશ થઇ બેસી ગયા. 

રેવાકાકી ગામને છેવાડે ગરીબ વસ્તીમાં રહેતા હતા. તેમણે ફરિયાદ કરી, 'સાહેબ, અમારો મહોલ્લો ગામથી દુર છેવાડે છે, ત્યાં સુધરાઈની કોઈ બસ આવતી નથી, તેની કોઈ વ્યવસ્થા કરશોજી.'

મંત્રીશ્રીએ ટ્રાન્સપોર્ટ કમિટીના ચેરમેનને ઓર્ડર કર્યો. 'ગામના છેવાડે આમના મહોલ્લા સુધી એક રૂટની જોગવાઈ કરો. ગરીબોને પણ કોર્પોરેશનની બસ સેવાનો લાભ મળવો જોઈએ.'

'પણ સાહેબ, એ રૂટ પર ઘરાકી ઓછી છે, ખોટ થાય તેમ છે.' કહીને અધિકારીએ વિરોધ પ્રગટ કર્યો.

'કંઈ પણ કરો, થોડી ખોટ ખાઈને પણ એ રૂટ ચાલુ કરો. ગરીબ વસ્તીને પણ બસનો લાભ મળવો જોઈએ.' મંત્રીશ્રીએ ઓર્ડર કર્યો.

'સારું સાહેબ' કહીને અધિકારીએ હા પાડતા રેવા કાકીના મોં પર આનંદ છવાઈ ગયો.

એક પછી એક દસેક નાગરિકોની ફરિયાદનો નિકાલ કર્યો, બધા નાગરિકો ખુશ થઈને જવા લાગ્યા. મંત્રીશ્રીને પણ સંતોષ થયો. ખૂણામાં એક યુવાન કપલ હાથ જોડીને બેસી રહ્યા હતા. તેમને જાણે કોઈ અંગત વાત કરવી હોય તેવા ચહેરાના ભાવ હતા.

મંત્રીશ્રીએ ઇશારાથી નજીક આવી પોતાની તકલીફ જણાવવા કહ્યું.

યુવાન નજીક આવી બોલ્યો, 'સાહેબ, મારી ગર્લફ્રેન્ડ માતંગી, અમે સાથે કોલેજમાં ભણીએ છીએ, અને છેલ્લા ત્રણ વરસથી એકબીજાના પ્રેમમાં છીએ. આ વરસે અમારું ગ્રેજ્યુએશન પૂરું થાય છે અને પછી અમારે લગ્નગ્રંથિથી જોડાવું છે.'

'બહુ સારું કહેવાય, એકબીજાને ઓળખતા અને પ્રેમ કરતા યુવક અને યુવતી લગ્ન કરે તો હંમેશા સફળ થાય છે, આમાં તકલીફ શું છે ?' મંત્રીશ્રીએ પુછયું. 

'સાહેબ, તકલીફ હવે જ શરુ થઇ છે. હું મંથન પંડયા, બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિનો અને આ માતંગી ચાવડા, વણકર જ્ઞાતિની છે. બંનેમાં જ્ઞાતિભેદ હોવાથી માબાપ માને તેમ નથી.' મંથને પોતાની તકલીફ જણાવતા કહ્યું. 'મારા પપ્પા આવી નીચી જ્ઞાતિની કન્યા સાથે લગ્ન કરાવવા તૈયાર નથી.'

'ના, ના, હવે આ એકવીસમી સદીમાં જ્ઞાતિભેદ જેવું ક્યાં રહ્યું છે ? બધા માનવીઓ સરખા જ છે, અને માનવધર્મ સહુથી મોટો ધર્મ છે. ઊંચ નીચ, ગરીબ અમીર વિગેરે ભેદભાવ હવે રહ્યા જ નથી. આ બધી જુનવાણીની વાતો છે. તમે લગ્ન માટે આગળ વધો.' મંત્રીશ્રીએ પોતાનું સમાજવિદ્યાનું જ્ઞાન આપતા કહ્યું.

'સાહેબ, અમારી મુશ્કેલી આ જ છે. અમારે લગ્ન તો કરવા છે, પણ ભાગી જઈને નહિ, ધામધૂમથી માબાપની મંજુરીથી કરવા મક્કમ છીએ.' મયુરે કહ્યું.

'વાહ, વાહ, ખુબ સરસ વિચાર છે, બેટા, માબાપને, કુટુંબને અને સમાજને તો સાથે રાખવા જ જોઈએ.' મંત્રીશ્રીએ વધારાનું ઉદારતાપુર્વકનું વાક્ય કહ્યું.

'સાહેબ, અમે એટલા માટે જ આવ્યા છીએ, અમારા માબાપને સમજાવે કોણ ? આપનાં સમાજ કલ્યાણ ખાતાના અધિકારી આવીને સમજાવે તો વાત બની જાય.' માતંગીએ રડમસ અવાજે કહ્યું.

'વાહ આઈડિયા સરસ છે. હું હમણાં મારા અધિકારીને બોલાવું છું. 

હવે તો જ્ઞાતિભેદ જેવું કઈ રહ્યું જ નથી. જરૂર પડે તો હું પણ વાત કરીશ.' મંત્રીશ્રી જ્ઞાન વાણી ઉચ્ચારતા ખુશ હતા.

ત્યાં તો મંત્રીશ્રીનો નોકર દોડતો આવ્યો, સાહેબ નાના શેઠ મયુરભાઈનો કોલ છે.' કહીને મંત્રીને મોબાઈલ આપ્યો

'બોલ બેટા મયુર, તારું મુંબઈમાં ભણવાનું કેમ ચાલે છે ?' મંત્રીએ પુછયું.

'પપ્પા, મને અહી સાથે ભણતી મોહિની સાથે પ્રેમ થયો છે, અને અમે લગ્ન કરવાના છીએ.' મયુરે ડરતાં ડરતાં કહ્યું.

લગ્નની વાત સંભાળી મંત્રી ચોંકી ગયા અને મયુરને મીઠી ભાષામાં ઠપકો આપતા કહ્યું, 'બેટા, મેં તને મુંબઈની સારામાં સારી કોલેજમાં ભણવા મોકલ્યો હતો, આવા પ્રેમના લફરાં કરવા નહિ. ભણીને ડીગ્રી લઈને આવી જા, મેં તારે માટે સરસ આપણી જ્ઞાતિની કન્યા જોઈ રાખી છે.'

'પપ્પા, મોહિની બહુ જ સમજુ, દેખાવડી અને આજ્ઞાંકિત છોકરી છે, એક વખત જોઈ તો લો.' મયુરે રડમસ અવાજે કહ્યું. 

હવે મંત્રી વિચારમાં પડી ગયા. કરવું શું ? પછી કહ્યું, 'સારું બેટા, આ રવિવારે તેને અને તેના માબાપને બોલાવી લઈએ, તે કઈ જ્ઞાતિની છે ?, તેના પપ્પા શું કરે છે ? તેમનો બંગલો ક્યાં છે?' મંત્રીશ્રીએ પ્રશ્નોનો મારો ચલાવ્યો.

'પપ્પા, તે મોચી જ્ઞાતિની છે, તેના પપ્પા મહાલક્ષ્મી રેસકોર્સ પર જૂતાપોલીશ કરે છે અને ધારાવીની ચાલીમાં રહે છે, પણ મોહિનીને તમે મળીને ખુશ થઇ જશો, એટલી હોંશિયાર છે.' મયુરે કહ્યું.

'શું કહ્યું ?, મોચી જ્ઞાતિની !!, આપણે ઉચ્ચ બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિના છીએ, તું તો મારી આબરૂ ધૂળમાં મેળવી દઈશ, જૂતાપોલીશ કરતા, ધારાવીની ઝુંપડપટ્ટીમાં રહેતા મોચી કુટુંબ સાથે તારા લગ્ન શક્ય જ નથી. જો તું એ કન્યા સાથે આગળ વધીશ તો મારે ઘેર પાછો આવતો જ નહિ. માટે એમને એમ જ પાછો આવી જા મુંબઈથી.' મંત્રીશ્રીને લાલઘુમ ગુસ્સે જોઇને મંથન અને માતંગી ડઘાઈ ગયા. સમાજ સુધારણાની, જ્ઞાતિભેદ મિટાવવાની ડાહીડાહી વાતો કરનાર મંત્રીશ્રીનું પોતાના જ દીકરા સાથેનું વલણ જોઈ બંને ઉભા થઇ ચાલવાં લાગ્યા.

મંત્રીશ્રી અને તેના અધિકારીઓ બંનેને જતા જોઈ રહ્યા. હાથીના બતાવવાના દાંત જોનાર પ્રેમી યુગલ તેના અસલી દાંત જોઈ જવાબની આશા વગર બહાર નીકળી ગયા.