પેટરનિટી લીવ સ્વિડનમાં 480 દિવસ, જાપાનમાં 1 વર્ષ

- સેલિબ્રેશન - ચિંતન બુચ

- 15 જૂન - ફાધર્સ ડે

- પિતા પણ તેના સંતાનના જન્મની ક્ષણ અને એ પછીનો થોડો સમય વીતાવી સાચા અર્થમાં જીવન માણી શકે તેના માટે પેટરનિટી લીવ અસ્તિત્વમાં આવેલી છે

સં તાનનો જન્મએ કોઈ પણ માતા-પિતા માટે જીવનની સર્વશ્રેષ્ઠ ક્ષણ બની રહે છે. આ એક ક્ષણ એવી છે જેને બયાં કરવા માટે શબ્દકોશમાં કોઈ શબ્દ જ શોધાયો નથી. સંતાન જન્મની ક્ષણના સાક્ષી બનવાની અદમ્ય ઈચ્છા હોવા છતાં મોટાભાગના કિસ્સામાં કાર્યક્ષેત્રની ફરજને કારણે તેમાં તે સહભાગી થઈ શકતો નથી. અંગ્રેજીમાં એક શબ્દ છે 'અનસંગ હીરો.' એટલે શું તેનું ચિત્ર સ્પષ્ટ થઈ જશે. જૂન મહિનાના ત્રીજા રવિવારની ઉજવણી 'ફાધર્સ ડે' તરીકે કરવામાં આવે છે. પ્રથમ વખત બાળકને પોતાના હાથમાં લેવાની સાથે જ પુરુષમાંથી પિતા બની જાય છે. કોઈપણ વ્યક્તિ ગમે તેટલી ઉછાંછળી કેમ ન હોય પરંતુ પિતા બનવાની એ ક્ષણ સાથે જ તેનામાં એક પરિપક્વતા આવી જાય છે. જેવી રીતે એક સાચો સંત મોક્ષપ્રાપ્તિ માટે પોતાના જીવનની પ્રત્યેક ક્ષણ ઈશ્વરને આપી દે છે તેવી જ રીતે એક પિતા પણ પોતાના સંતાનના શ્રેષ્ઠ ઉછેરની સાધના પાછળ પોતાનું જીવન સમર્પિત કરી દે છે. 'ઈટ ટેક્સ ટુ ટુ મેક એ બેબી, ઈટ ટેક્સ ટુ ટુ રેઈઝ એ બેબી.' મતલબ કે, બાળકના જન્મ અને તેના ઉછેર માટે બે લોકોની જરૂર પડે છે. થોડા વર્ષ અગાઉ એક ડાયપર બ્રાન્ડની જાહેરખબરની આ ટેગલાઈન હતી. આ જાહેરખબરમાં દર્શાવાયું છે કે પત્નીને લેબર પેઈન શરૂ થઈ ગયું છે અને પરેશાન પતિ તેને હોસ્પિટલ લઈ જઈ રહ્યો છે. ડિલિવરી બાદ એ પત્ની અને બાળકને ઘરે લઈને આવે છે ત્યારે બેકગ્રાઉન્ડમાં પિતાના મોઢેથી શબ્દો સંભળાય છે કે, 'સાંભળ્યું છે કે પ્રેગનન્સીના દુઃખાવાના ૨૧ હાડકાં તૂટવા જેટલું દર્દ હોય છે. તે આ દર્દ સહન કર્યું છે. પરંતુ મેં તો આવું કંઈ જ કર્યું નથી. આ (પિતાની ભૂમિકા) આટલું સરળ તો નહીં જ હોય. ઘણી વાર તેને હસાવવા માટે મારે રડવું પડશે, ક્યારેક કલાકો જાગીને બાળકને ઊંઘાડવું પડશે, એ જાગી જશે તો અડધી રાત્રે પણ જાગવું પડશે તો દિવસે ટાંકણી પણ પડે તેવો અવાજ પણ થાય નહીં તેનું ધ્યાન રાખવું પડશે. મારે ક્યારેક નવી ભાષા પણ શીખવી પડશે અને તેના ઈશારામાં કરાતા ઓર્ડર પણ તુરંત સ્વીકારવા પડશે. હા, અત્યારસુધી જે જોયું-સાંભળ્યું છે કે આ બધી મમ્મીની જવાબદારી છે પણ તેને શેર કરતાં શીખવું પડશે. બાપ કહેવાથી નથી બનાતું, મારે બાપ બનવું પડશે.'

એક પિતાને પણ બાળકની પ્રથમ વખત બોલવાથી લઈને  તેની પા પા પગલી માંડવા જેવી અમૂલ્ય ક્ષણની સાક્ષી બનવાની અદમ્ય ઈચ્છા હોય છે. પરંતુ સાથે એ હકીકતથી પણ વાકેફ છે કે તે આ ક્ષણને માણવા બેસી રહેશે તો તે સંતાન માટે બહેતર ભવિષ્ય તૈયાર નહીં કરી શકે. કોઈ પણ પિતા તેના સંતાનના જન્મની ક્ષણ અને એ પછીનો થોડો સમય વીતાવી સાચા અર્થમાં જીવન માણી શકે તેના માટે પેટરનિટી લીવ અસ્તિત્વમાં આવેલી છે. ૧૯૭૦ના દાયકા અગાઉ પેટરનિટી લીવ નામનો શબ્દ જ અસ્તિત્વમાં નહોતો. ૧૯૭૪માં સ્વિડન પેટરનિટી લીવ શરૂ કરનારો સૌપ્રથમ દેશ બન્યો હતો. આજે પણ સ્વિડનમાં બાળકના જન્મ બાદ વર્કિંગ કપલને કુલ ૪૮૦ દિવસની રજા ૮૦ ટકા પગારે મળે છે. જેમાં ૨૪૦ દિવસ માતા અને ૨૪૦ દિવસ પિતા રજા પાડૂ શકે છે. માતા-પિતા તેમની આ તમામ રજાઓ એકબીજાને ટ્રાન્સફર કરી શકે છે. આ ઉપરાંત ૪૮૦માંથી ૪૫ દિવસની રજા તેઓ પરિવારના સદસ્ય કે મિત્રને પણ ટ્રાન્સફર કરી શકે તેવી વ્યવસ્થા છે. અલબત્ત, આ રજાઓનો ઉપયોગ બાળકના ઉછેર માટે જ થાય છે કે કેમ તેની પણ નિયમિત ચકાસણી થતી રહે છે. પેટરનિટી લીવમાં કોઈ પ્રકારના અભ્યાસમાં સંકળાવવા કે કોઈ પાર્ટ ટાઈમ નોકરી કરવાની પણ મનાઈ હોય છે. પેટરનિટી લીવ આપવાનો મુખ્ય હેતુ પુરુષ બાળકના ઉછેરમાં પત્નીને મદદ કરી શકે તેનો હોય છે. સ્વિડનથી પ્રેરાઈને અન્ય દેશોમાં પણ પેટરનિટી લીવ શરૂ કરવામાં આવી છે. જેમાં દક્ષિણ કોરિયામાં ચાલુ પગારે એક વર્ષ સુધી પેટરનિટી લીવ લઈ શકાય છે. નોર્વેમાં ૧૫ સપ્તાહ સુધી ચાલુ પગારે રજા મળે છે જ્યારે આ પછી ૧૫ સપ્તાહ ૮૦ ટકા પગારે રજા લઈ શકાય છે. જાપાનમાં એક વર્ષ સુધી પેટરનિટી લીવ મળે છે. પરંતુ જાપાનમાં પેટરનિટી લીવ લેનારાનું પ્રમાણ ઓછું છે. આપણે ત્યાં સરકારી કર્મચારીને ૧૫ દિવસ સુધી રજા મળી શખે છે જ્યારે ખાનગી કંપનીના કર્મચારીને આ રજાનો આધાર બોસના મૂડ પર રહેલો છે. કોર્પોરેટ જૂથી વાત કરવામાં આવે તો ટ્વિટરમાં ૨૦૨૩ સુધી ૨૦ સપ્તાહ સુધી પેટરનિટી લીવ મળતી હતી. પરંતુ એલન મસ્કે હસ્તગત કર્યા બાદ પેટરનિટી લીવ ૨૦ સપ્તાહથી ઘટાડીને ૧૪ દિવસ કરી દેવામાં આવી છે. મસ્કને ખૂદ ૧૪ બાળકો છે અને દરેક વખતે પેટરનિટી લીવ લીધી હોત તો તે વિશ્વનો સૌથી ધનિક વ્યક્તિ પણ બની શકત નહીં. જોક્સ એપાર્ટ, ફેસબૂકમાં ચાર મહિના સુધી પેટરનિટી લીવ મળે છે. આ ચાર મહિના બાળક એક વર્ષનું થાય નહીં ત્યાં સુધી ગમે ત્યારે લઈ શકાય છે. બીજી તરફ બાળકને જન્મ આપનારા માતા-પિતાને ગૂગલ કંપની ૨૪ સપ્તાહ સુધી અનેક દત્તક લીધું હોય તો ૧૮ સપ્તાહ સુધી ચાલુ પગારે રજા મળી શકે છે.

ફાધરહુડના વિજ્ઞાાનમાં રસપ્રદ હકીકત એ છે કે મેમલ્સમાં ફક્ત ૬ ટકાથી ઓછી જાતીઓ એવી છે જેમાં નર પિતૃત્વને નિભાવે છે. અન્ય તમામ જાતીઓમાં પિતા બાળકને માતા અથવા કુદરતના હવાલે છોડી દે છે. મનુષ્ય આ ૬ ટકાથી ઓછા જીવોમાંનો એક છે. એટલે જ મનુષ્ય પિતાએ સમજવાનું રહે છે કે બાળક સંભાળની જવાબદારી જેટલી માતાની છે તેટલી તેની પણ છે. પુરુષત્વ ફક્ત આક્રમક્તામાં નથી પણ સાચવવાની વૃત્તિમાં પણ છે. પુરુષ જે એકલો હોય ત્યારે હિંસક-બેફિકરો હોય તે કુટુંબજીવનમમાં પ્રવેશતાં જ આપોઆપ સમજદાર, જવાબદાર અને નરમ બની જાય છે.