સેરેબ્રલ પાલ્સીઃ એક નવજાત પુખ્તરોગ

- શુભ આરોગ્ય અમૃતમ્ - ડો. વિશાલ ચાવડા

- સેરેબ્રલ પાલ્સી ધરાવતું બાળક રોલિંગ ઓવર, બેસવું, ક્રોલ કરવું અને ચાલવું જેવા સીમાચિહ્નો સુધી પહોંચવામાં ધીમું હોય છે.

આ જે, આધુનિક યુગમાં, લોકો વધુ જંક ફૂડ ખાવા માટે ટેવાયેલા છે અને તેના કારણે જન્મેલા બાળકની માતૃત્વ અને ગુણવત્તા સાથે કોઈક રીતે ચેડા થાય છે. આપણે વારંવાર સાંભળીએ છીએ કે બાળકનો જન્મ પરિપક્વતાના સમય પહેલા અને અથવા શરીરના ઓછા વજન સાથે થાય છે. શરીરના ઓછા વજન સાથે અથવા પ્રિ-મેચ્યોર બાળક સાથે મગજ સારી રીતે વિકસિત ન હોવાને કારણે ઘણીવાર ન્યુરોલોજીકલ રોગો સાથે સંકળાયેલું હોય છે. આજના લેખમાં ભારતમાં ખૂબ જ સામાન્ય એવા બાળકોના ન્યુરોલોજીકલ રોગ વિશે ચર્ચા કરીશું - સેરેબ્રલ પાલ્સી.

સેરેબ્રલ પાલ્સી

શું તમે જાણો છો કે સેરેબ્રલ પાલ્સી શું છે? સેરેબ્રલ પાલ્સી મગજના અસામાન્ય વિકાસ અથવા વિકાસશીલ મગજને નુકસાનને કારણે થાય છે જે બાળકની તેના સ્નાયુઓને નિયંત્રિત કરવાની ક્ષમતાને અસર કરે છે. સેરેબ્રલ પાલ્સીના ચિહ્નો સામાન્ય રીતે બાળકોમાં જીવનના પ્રથમ થોડા મહિનામાં દેખાય છે, પરંતુ ઘણા બાળકોનું ૨ વર્ષ કે પછીની ઉંમર સુધી નિદાન થતું નથી. સામાન્ય રીતે, સેરેબ્રલ પાલ્સીના પ્રારંભિક ચિહ્નોમાં વિકાસમાં વિલંબનો સમાવેશ થાય છે. સેરેબ્રલ પાલ્સી ધરાવતું બાળક રોલિંગ ઓવર, બેસવું, ક્રોલ કરવું અને ચાલવું જેવા સીમાચિહ્નો સુધી પહોંચવામાં ધીમું હોય છે. સેરેબ્રલ પાલ્સી સાથે જન્મ લેવાનું જોખમ એવા બાળકોમાં વધારે હોય છે જેનું વજન ખૂબ જ ઓછું હોય અને ગર્ભાવસ્થાના ૩૨ અઠવાડિયા પહેલા જન્મેલ હોય.  સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન તાવ અથવા ચેપ, જેમ કે અછબડા અથવા રૂબેલા, માતાના શરીરમાં બળતરા પેદા કરતા પ્રોટીનનું નિર્માણ કરી શકે છે, જેને સાયટોકાઇન્સ કહેવાય છે. સામાન્ય રીતે  સેરેબ્રલ પાલ્સી સાથે જન્મેલા બાળકો સરેરાશ ૩૦ થી ૭૦ વર્ષની વચ્ચે જીવવાની અપેક્ષા રાખી શકે છે. સૌથી લાંબી આયુષ્ય ધરાવતા લોકોમાં સામાન્ય રીતે વધુ ગતિશીલતા, સારી તબીબી સંભાળ અને અનુકૂલનશીલ સાધનો અને વધુ સ્વાયત્તતા અને સ્વતંત્રતા હોય છે. સેરેબ્રલ પાલ્સીનો કોઈ ઈલાજ નથી અને આ સ્થિતિ જીવનભર રહે છે. 

સેરેબ્રલ પાલ્સી મગજની હિલચાલને નિયંત્રિત કરતા ભાગોમાં નુકસાન અથવા અસામાન્ય વિકાસને કારણે થાય છે. આ ઘટનાઓ જન્મ પહેલાં, દરમિયાન અથવા તેના થોડા સમય પછી અથવા જીવનના પ્રથમ થોડા વર્ષોમાં થઈ શકે છે જ્યારે મગજ હજી વિકાસશીલ હોય છે. ઘણા કિસ્સાઓમાં સેરેબ્રલ પાલ્સીનું ચોક્કસ કારણ જાણી શકાતું નથી. સેરેબ્રલ પાલ્સીનો કોઈ ઈલાજ નથી. પરંતુ સંસાધનો અને ઉપચાર બાળકોને તેમની સર્વોત્તમ ક્ષમતામાં વૃદ્ધિ અને વિકાસ કરવામાં મદદ કરી શકે છે. મગજના લકવોનું નિદાન થતાં જ, બાળક હલનચલન અને અન્ય ક્ષેત્રો માટે ઉપચાર શરૂ કરી શકે છે જેને મદદની જરૂર હોય છે, જેમ કે શીખવું, વાણી, શ્રવણ અને સામાજિક અને ભાવનાત્મક વિકાસ. સેરેબ્રલ પાલ્સી માટે કોઈ ઈલાજ નથી પરંતુ સહાયક સારવાર, દવાઓ અને શક્રિયા ઘણી વ્યક્તિઓને તેમની મોટર કુશળતા અને વિશ્વ સાથે વાતચીત કરવાની ક્ષમતાને સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે. સેરેબ્રલ પાલ્સીવાળા તમામ લોકોને હલનચલન અને મુદ્રામાં સમસ્યા હોય છે. સેરેબ્રલ પાલ્સીના દર્દીઓ પુખ્તાવસ્થામાં સંક્રમણ થતાં તેઓ સ્વસ્થ અને સામાન્ય જીવન જીવે છે. સેરેબ્રલ પાલ્સીમાં ગંભીર મગજનો લકવો નોંધપાત્ર શારીરિક અને બૌદ્ધિક ક્ષતિઓ અને સંકળાયેલ સ્વાસ્થ્ય પરિસ્થિતિઓને કારણે આયુષ્ય ઘટાડી શકે છે.

સગર્ભા માતા મગજનો લકવો કેવી રીતે ટાળી શકે?

ગર્ભના સ્વાસ્થ્યને અસર કરતાં જાણીતા ચેપ અથવા વાયરસના સંપર્કમાં આવવાનું ટાળવું. જેમ કે જર્મન મીઝલ્સ, સાયટોમેગાલો વાયરસ અથવા ઝિકા, યોગ્ય રીતે રસી મેળવવી. અંતર્ગત સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ જેવી કે બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ વગેરેને નિયંત્રિત કરવું. ટોક્સોપ્લાઝ્મોસીસ, રૂબેલા (જર્મન ઓરી),  સાયટોમેગાલો વાયરસ અને હર્પીસ ગર્ભાશય અને પ્લેસેન્ટાને સંક્રમિત કરી શકે છે. જે ગર્ભમાં મગજને નુકસાન પહોંચાડે છે. 

ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન તાવ 

કેટલીકવાર ગર્ભાવસ્થા અથવા ડિલિવરી દરમિયાન માતાને તાવ આવવાથી ગર્ભમાં બાળકના મગજને નુકસાન થાય છે, પરિણામે મગજનો લકવો થાય છે. તેથી જ્યારે  મહિલાઓ ગર્ભાવસ્થામાં હોય અને તાવ આવે ત્યારે તેમણે હંમેશા સાવચેત રહેવું જરૂરી છે. તે સમયે  તમારે તમારા  ગાયનેકોલોજીસ્ટની મુલાકાત લેવી આવશ્યક છે. સેરેબ્રલ પાલ્સી ધરાવતું બાળક બેસવા, ક્રોલ કરવા, ચાલવા અને હસવા જેવા ચોક્કસ લક્ષ્યો સુધી પહોંચવા માટે સંઘર્ષ કરશે. જ્યારે આ વિલંબ તમારા બાળકના વિકાસ માટે સ્વીકાર્ય મર્યાદામાં હોઈ શકે છે. જો તમને આમાંના એક કરતાં વધુ ચિહ્નો દેખાય તો તમારે તમારા બાળરોગ ચિકિત્સક દ્વારા તમારા બાળકની તપાસ કરાવવી જોઈએ. હાડકાંને મજબૂત રાખવામાં મદદ કરવા માટે સેરેબ્રલ પાલ્સીવાળા બાળકોને પૂરતું કેલ્શિયમ મળવું જોઈએ, જે હાડકાં અને દાંતમાં સંગ્રહિત ખનિજ છે. આના શ્રેષ્ઠ  સ્ત્રોતોમાં દૂધ, દહીં, ચીઝ અને કેલ્શિયમ-ફોર્ટિફાઇડ જ્યુસનો સમાવેશ થાય છે.

 વિટામિન ડી, જે શરીરને ખોરાક અને પૂરવણીઓમાંથી કેલ્શિયમ શોષવામાં મદદ કરે છે

સેરેબ્રલ પાલ્સી માટે સામાન્ય પ્રકારની સારવારમાં શારીરિક ઉપચાર અને પુનર્વસન સમાવેશ થાય છે. મગજનો લકવો ધરાવતું બાળક સામાન્ય રીતે જીવનના પ્રથમ થોડા વર્ષોમાં અથવા નિદાન થયા પછી તરત જ આ ઉપચારો શરૂ કરે છે. શારીરિક ઉપચાર એ સારવારના સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગોમાંનો એક છે. સેરેબ્રલ પાલ્સી ધરાવતા પ્રાણીઓ અને મનુષ્યોમાં થયેલી કેટલીક તપાસોએ સેરેબ્રલ પાલ્સી ડિસઓર્ડરની સારવાર માટે સ્ટેમ સેલ ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનની સકારાત્મક સંભાવના દર્શાવી છે. પુરાવાઓની વધતી જતી માત્રા સૂચવે છે કે નાળના રક્ત (UCB) ltu  નો ઉપયોગ મગજના લકવાના પ્રારંભિક નિદાન અને સારવાર બંને માટે થઈ શકે છે.. 

શું સેરેબ્રલ પાલ્સી સાથે વ્યક્તિ સારું જીવન જીવી શકે છે? અલબત્ત હા!

તેનું એક ખૂબ જ સારું ઉદાહરણ છે સૌથી પ્રખ્યાત અમેરિકન અભિનેતા, રૌય ફ્રેન્ક આરજે.રોય ફ્રેન્ક 'આરજે' મિટ્ટ III એ અમેરિકન અભિનેતા છે. જે એએમસી શ્રેણી બ્રેકિંગ બેડ (૨૦૦૮-૨૦૧૩) પર વોલ્ટર વ્હાઇટ જુનિયરની ભૂમિકા માટે જાણીતા છે. શોમાં તેના પાત્રની જેમ તેને સેરેબલ પાલ્સી છે. ૨૦૦૬માં હોલીવૂડ ગયા પછી  તેણે વ્યક્તિગત પ્રતિભા મેનેજર સાથે તાલીમ લેવાનું શરૂ કર્યું. તેથી જો તમને અથવા તમારા બાળકને મગજનો લકવો છે. તો ચિંતા કરશો નહીં આધુનિક ઉપચાર પદ્ધતિ પણ છે જેની મદદથી તમે તમારું જીવન એકદમ આરામથી જીવી શકો છો !!