જાણો કેવી રીતે સમજશો કે ફેક ન્યૂઝ છે કે અસલી?

અમદાવાદ, તા. 25 સપ્ટેમ્બર 2017, સોમવાર

આજકાલ લોકો ન્યુઝપેપર અને ન્યુઝચેનલ કરતાં વધારે સોશિયલ મીડિયા પરથી સમાચાર મેળવવાનું પસંદ કરે છે. પરંતુ સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ રહેલા સમાચાર કેટલા સાચા છે અને કેટલા ખોટા છે તે જાણવું ખુબ જરુરી છે. કારણકે ઘણા સમાચાર એટલા સટીક રીતે ફોટો અને વીડિયો સાથે મુકેલા હોય છે કે પહેલી નજરમાં તે સાચા જ લાગે અને આપણે તેના આધારે જે તે બાબતે ધારણા બાંધી લઈએ. પરંતુ હકીહતમાં તે સમાચાર ખોટા પણ હોઈ શકે છે.

કઈ રીતે ઓળખશો?
ઘણી વાર ફેક ન્યુઝને કારણે રમખાણો ફાટી નીકળે છે, લોકો કમેન્ટમાં અસભ્ય ભાષામાં એકબીજાની ટીકા કરે છે, સેલિબ્રિટીના મૃત્યુ, તેમના અફેર્સની અફવાઓ ફરતી થાય છે. પરંતુ એક યુઝરને કઈ રીતે ખબર પડે કે કઈ ન્યુઝ સાચી છે અને કઈ ઉપજાવી કાઢેલી? ફેસબુકે ફેક ન્યુઝની સમસ્યાને ગંભીરતાથી લઈને યુઝર્સને જણાવ્યું છે કે ફેક ન્યુઝને કઈ રીતે ઓળખવા.

ટાઈટલ પર ધ્યાન આપો
ફેક ન્યુઝ ફેલાવનારી સ્ટોરીના ટાઈટલ મોટાભાગે એવા હોય છે, જે યુઝર્સને અટ્રેક કરે. મોટા મોટા અક્ષરો અને ચિહ્નોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આવા ટાઈટલમાં ચોંકાવનારા દાવા કરવામાં આવતા હોય છે.

ફેક ન્યુઝની સમસ્યા
આજકાલ લોકો ન્યુઝપેપર અને ન્યુઝચેનલ કરતાં વધારે સોશિયલ મીડિયા પરથી સમાચાર મેળવવાનું પસંદ કરે છે. પરંતુ સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ રહેલા સમાચાર કેટલા સાચા છે અને કેટલા ખોટા છે તે જાણવું ખુબ જરુરી છે. કારણકે ઘણા સમાચાર એટલા સટીક રીતે ફોટો અને વીડિયો સાથે મુકેલા હોય છે કે પહેલી નજરમાં તે સાચા જ લાગે અને આપણે તેના આધારે જે તે બાબતે ધારણા બાંધી લઈએ. પરંતુ હકીહતમાં તે સમાચાર ખોટા પણ હોઈ શકે છે.

કઈ રીતે ઓળખશો?
ઘણી વાર ફેક ન્યુઝને કારણે રમખાણો ફાટી નીકળે છે, લોકો કમેન્ટમાં અસભ્ય ભાષામાં એકબીજાની ટીકા કરે છે, સેલિબ્રિટીના મૃત્યુ, તેમના અફેર્સની અફવાઓ ફરતી થાય છે. પરંતુ એક યુઝરને કઈ રીતે ખબર પડે કે કયા ન્યુઝ સાચા છે અને કયા ઉપજાવે કાઢેલા? ફેસબુકે ફેક ન્યુઝની સમસ્યાને ગંભીરતાથી લઈને યુઝર્સને જણાવ્યું છે કે ફેક ન્યુઝને કઈ રીતે ઓળખવા

ટાઈટલ પર ધ્યાન આપો
ફેક ન્યુઝ ફેલાવનારી સ્ટોરીના ટાઈટલ મોટાભાગે એવા હોય છે, જે યુઝર્સને અટ્રેક કરે. મોટા મોટા અક્ષરો અને ચિહ્નોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આવા ટાઈટલમાં ચોંકાવનારા દાવા કરવામાં આવતા હોય છે.

URL જુઓ
ફેક ન્યુઝ આપતી વેબસાઈટો URLમાં થોડા સુધારા-વધારા કરીને રિયલ ન્યુઝના સોર્સની કોપી કરતી હોય છે. તમે રિયલ વેબસાઈટ અને ફેક વેબસાઈટના URLની સરખામણી કરી શકો છો.

સોર્સની તપાસ
સુનિશ્ચિત કરો કે સ્ટોરી કોઈ એવા સોર્સ દ્વારા લખવામાં આવી હોય જેના પર તમે વિશ્વાસ કરી શકો અને તેની ઓળખ સાચા સમાચાર આપનાર માધ્યમ તરીકે હોય. જો કોઈ અજાણ્યા ગ્રુપ તરફથી ન્યુઝ મળ્યા છે તો તમે તે વેબસાઈટના About Us પેજ પર જઈને વધારે તપાસ કરો.

ફોટો અને ફોર્મેટિંગ
ફેક ન્યુઝ આપનારી વેબસાઈટ પર સામાન્ય રીતે સ્પેલિંગની અને લેઆઉટની ઘણી ભૂલો જોવા મળે છે. તેમાં આપવામાં આવેલા ફોટો અને વીડિયોમાં પણ છેડછાડ કરવામાં આવી હોય છે. ઘણી વાર તો ફોટો રિયલ હોય છે પણ પ્રસંગ બીજો હોય છે. વર્ષો પહેલા થયેલા અકસ્માતનો ફોટો વર્તમાનના કોઈ સમાચારમાં મુકી દેવામાં આવે છે.

બીજા રિપોર્ટ પણ ચેક કરો
લેખક દ્વારા બતાવવામાં આવેલા સોર્સની તપાસ કરો જેથી કન્ફર્મ કરી શકાય કે સમાચાર સાચા છે કે ખોટા. આ સિવાય અન્ય વેબસાઈટ પર પણ તે સમાચાર ચેક કરો. જો બીજા કોઈએ આવા કોઈ સમાચાર નથી આપ્યા તેનો અર્થ છે કે તે ફેક ન્યુઝ છે.

ફેક ન્યુઝ અને ફની ન્યુઝ
ફેક ન્યુઝ અને ફની ન્યુઝ વચ્ચેનું અંતર સમજવું જરુરી છે. ઘણી વેબસાઈટ અથવા ઘણાં લેખકો એવા હોય છે જે વ્યંગ કરતા હોય છે. કોઈ પણ સમાચારને વ્યંગ તરીકે રજુ કરતા હોય છે અથવા તો વ્યંગ માટે એક સ્ટોરી ઉપજાવતા હોય છે. ઘણાં લોકો આ વ્યંજને વાસ્તવિક સમાચાર સમજી બેસે છે. માટે લેખક અથવા જે તે વેબસાઈટ કયા પ્રકારનું કન્ટેન્ટ આપે છે તે જાણવું જરુરી છે.
ફેક ન્યુઝ આપતી વેબસાઈટો URLમાં થોડા સુધારા-વધારા કરીને રિયલ ન્યુઝના સોર્સની કોપી કરતી હોય છે. તમે રિયલ વેબસાઈટ અને ફેક વેબસાઈટના URLની સરખામણી કરી શકો છો.

સોર્સની તપાસ
સુનિશ્ચિત કરો કે સ્ટોરી કોઈ એવા સોર્સ દ્વારા લખવામાં આવી હોય જેના પર તમે વિશ્વાસ કરી શકો અને તેની ઓળખ સાચા સમાચાર આપનાર માધ્યમ તરીકે હોય. જો કોઈ અજાણ્યા ગ્રુપ તરફથી ન્યુઝ મળ્યા છે તો તમે તે વેબસાઈટના About Us પેજ પર જઈને વધારે તપાસ કરો.

ફોટો અને ફોર્મેટિંગ
ફેક ન્યુઝ આપનારી વેબસાઈટ પર સામાન્ય રીતે સ્પેલિંગની અને લેઆઉટની ઘણી ભૂલો જોવા મળે છે. તેમાં આપવામાં આવેલા ફોટો અને વીડિયોમાં પણ છેડછાડ કરવામાં આવી હોય છે. ઘણી વાર તો ફોટો રિયલ હોય છે પણ પ્રસંગ બીજો હોય છે. વર્ષો પહેલા થયેલા અકસ્માતનો ફોટો વર્તમાનના કોઈ સમાચારમાં મુકી દેવામાં આવે છે.

બીજા રિપોર્ટ પણ ચેક કરો
લેખક દ્વારા બતાવવામાં આવેલા સોર્સની તપાસ કરો જેથી કન્ફર્મ કરી શકાય કે સમાચાર સાચા છે કે ખોટા. આ સિવાય અન્ય વેબસાઈટ પર પણ તે સમાચાર ચેક કરો. જો બીજા કોઈએ આવા કોઈ સમાચાર નથી આપ્યા તેનો અર્થ છે કે તે ફેક ન્યુઝ છે.

ફેક ન્યુઝ અને ફની ન્યુઝ
ફેક ન્યુઝ અને ફની ન્યુઝ વચ્ચેનું અંતર સમજવું જરુરી છે. ઘણી વેબસાઈટ અથવા ઘણાં લેખકો એવા હોય છે જે વ્યંગ કરતા હોય છે. કોઈ પણ સમાચારને વ્યંગ તરીકે રજુ કરતા હોય છે અથવા તો વ્યંગ માટે એક સ્ટોરી ઉપજાવતા હોય છે. ઘણાં લોકો આ વ્યંજને વાસ્તવિક સમાચાર સમજી બેસે છે. માટે લેખક અથવા જે તે વેબસાઈટ કયા પ્રકારનું કન્ટેન્ટ આપે છે તે જાણવું જરુરી છે.