કાઉન્ટર ડ્રોન સિસ્ટમ પાછળ ભારતનું મોટું વ્યૂહાત્મક રોકાણ

- યુક્રેનનું ઓપરેશન સ્પાઈડરવેબ ભૂલી શકાશે નહીં 

- પ્રસંગપટ

- એક સાથે અનેક ડ્રોનને તોડી નાખી શકે એવી ભારતની લેઝર આધારિત એન્ટિ-ડ્રોન સિસ્ટમ 

ચોથી જૂન, બુધવારે ભલે રશિયાએ યુક્રેન પર હુમલો કરીને મોટું નુકશાન પહોંચાડયું હોય, પરંતુ યુક્રેને પહેલી જૂને ડ્રોનની મદદથી રશિયામાં આકાર આપેલું ઓપરેશન સ્પાયડરવેબ ભૂલી શકાય એમ નથી. બધા દેશો આ હુમલાને સમજવા મથી રહ્યા છે. હાલમાં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે તંગદિલી છે ત્યારે ભારતે આ પ્રકારના હુમલાઓના પ્રતિકાર માટે તૈયારી રાખવી પડશે એમ જાણકારોનું માનવું છે. 

યુક્રેનના ડ્રોનના રસાલાએ રશિયાના ૪૦ જેટલાં વિમનોનો ખાત્મો બોલાવી દીધો તે દર્શાવે છે કે ક્યાં તો રશિયાની ડિફેન્સ સિસ્ટમ નિષ્ફળ ગઇ હતી. યુક્રેનના પ્રત્યેક ડ્રોનની કિંમત ફક્ત ૫૦૦ ડોલર છે.  આવા સામાન્ય સ્તરના ડ્રોનથી કરવામાં આવેલો હુમલો જબરદસ્ત વ્યૂહાત્મક હતો. ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨થી રશિયા-યુક્રેન વચ્ચે શરૂ થયેલા યુદ્ધમાં રશિયાને સૌથી વધુ નુક્સાન ઓપરેશન સ્પાઇડરવેબને કારણે થયું છે. યુક્રેનનાં કિફાયતી ડ્રોન રશિયામાં ૪,૦૦૦ કિલોમીટર કરતાંય વધારે અંદર આવેલાં ટાર્ગેટ્સ પર હુમલો કરી શક્યા તે જેવીતેવી વાત નથી. 

ઓપરેશન સ્પાઇડરવેબ ૧૮ મહિનાથી ચાલતું હતું એવી ઝેલેન્સ્કીની વાતામાં ખાસ દમ લાગતો નથી, કેમ કે ૧૮ મહિના દરમિયાન અનેક વાર બંને દેશો વચ્ચે શાંતિ મંત્રણા થઇ છે. અમેરિકાના પ્રમુખ પદે ચૂંટાયા પછી ઝેલેન્સ્કીને યુદ્ધવિરામ માટે 'અનુરોધ' કરી રહેલા ટ્રમ્પનો એપિસોડ તો આખા વિશ્વે જોયો છે. ઝેલેન્સ્કીને મીડિયા સામે ખખડાવીને બહાર જવાનો દરવાજો બતાવી દેવામાં આવ્યો હતો. હવે જ્યારથી ઓપરેશન સ્પાઇડરવેબ સફળ થયું છે ત્યારથી તેની ચર્ચાઓ થઈ રહી છે. 

રશિયા પર હુમલો એફવીપી (ફર્સ્ટ-પર્સન-વ્યુ) ડ્રોનના કાફલાથી કરવામાં આવ્યો હતો. આ ડ્રોનની રેન્જ સ્વાભાવિક રીતે જ હજારો કિલોમીટર જેટલી ન જ હોય. તેથી સૌથી પહેલાં તો આ ડ્રોન્સને રશિયામાં સ્મગલ કરવામાં આવ્યાં, જુદાં જુદાં સ્ટ્રેટેજિક મિલિટરી ટાર્ગેટ્સથી ૧૦થી ૨૦ કિલોમીટર નજીક લઈ જવામાં આવ્યાં અને પછી યુક્રેનીઅન એજન્ટ્સ અથવા સહયોગીઓએ ડ્રોન્સને એસેમ્બલ કરીને પાક્કા આયોજન પ્રમાણે લોન્ચ કર્યાં. રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે શાંતિ મંત્રણા શરૂ થવાની હતી તેના આગલા દિવસે જ ડ્રોનનો વિનાશક ખેલ જોવા મળ્યો.

રશિયાના સત્તાધારીઓએ પહેલી જૂને યુક્રેને કરેલા ડ્રોન હુમલાને કન્ફર્મ કર્યો હતા અને એમ પણ કહ્યું હતું કે રશિયાનો પૂર્વ હિસ્સો, કે જે યુક્રેનથી ૪૦૦૦ કિલોમીટર દૂર છે, ત્યાં પણ યુક્રેનનાં ડ્રોન પહોંચ્યાં હતાં અને વિનાશ વેર્યો હતો. 

એફપીવી ડ્રોનનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે ફિલ્મો માટે કે સંરક્ષણ સિવાયનાં કામોમાં થતો હોય છે. યુક્રેને આ ડ્રોન્સ પર શક્તિશાળી બોમ્બ લોડ કરીને લક્ષ્ય તરફ મોકલ્યાં હતાં. એક્સપ્લોઝિવ ડિવાઇસ ઊંચકી શકતું આવું એક ડ્રોન તૈયાર કરવાનો ખર્ચ માત્ર ૪૨,૦૦૦ રૂપિયાનો થાય છે તે જબરી નવાઈ લાગે તેવી વાત છે.

ઓપરેશન સિંદૂર દરમિયાન પાકિસ્તાનનાં ડ્રોન ખલનાયકની ભૂમિકા ભજવી શકે એમ હતાં, પરંતુ ભારતની એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ વધુ ઘાતક પૂરવાર થઈ હતી. પાકિસ્તાનનું એક પણ ડ્રોન નિશાન સુધી પહોંચી શક્યું નહોતું. પાકિસ્તાને ભારતમાં વિનાશ કરવા મોકલેલા ડ્રોન એફપીવી પ્રકારનાં સસ્તાં ડ્રોન નહોતાં. પાકિસ્તાને તો સૈન્યમાં વપરાતા ડ્રોનનો ઉપયોગ કર્યો હતો છતાં પણ ભારતીય સૈન્યે તેને રાખ બનાવી દીધાં હતાં. ભારતે કાઉન્ટર ડ્રોન સિસ્ટમ પાછળ બહુ મોટું રોકાણ કરીને તેને અસરકારક રીતે ઉપયોગમાં લીધી, જે ઓપરેશન સિંદૂર દરમ્યાન આખી દુનિયાએ જોયું. 

યુદ્ધમાં હવે અવકાશી કરતબ વધુ જોવા મળશે. એક સાથે અનેક ડ્રોનને તોડી પાડી શકે એવી લેઝર આધારીત એન્ટિ-ડ્રોન સિસ્ટમ ભારતમાં તૈયાર થઈ રહી છે.  ભારત ફાયબર ઓપ્ટિક ડ્રોન બનાવવાની તૈયારી પણ કરી રહ્યું છે. ફાયબર ઓપ્ટિક ડ્રોેનને જામ કરી શકાતું નથી, તેમજ તેને ટાર્ગેટ સુધી પહોંચતાં અટકાવી શકાતું નથી. દુશ્મન દ્વારા છોડવામાં આવતાં ડ્રોનનો સામનો કરવા ભારત સજ્જ હોવાની ખાત્રી સૈન્યના અધિકારીઓ વારંવાર આપી ચૂક્યા છે.