દિવાળીની સામાજિક જવાબદારીઓ તહેવારનો સાચો અર્થ

દિવાળી એ માત્ર ઉજવણી અને આનંદનો તહેવાર નથી, તે જવાબદારી અને કર્તવ્યનું પણ પ્રતિક છે. આ ઉજવણી પ્રકાશનો ઉત્સવ છે, જેમાં અગણિત દીપકોથી ઘરોને પ્રજ્વલિત કરવામાં આવે છે, પરંતુ આ તહેવાર આપણા માનવતાના દીપકને પ્રગટાવવાનો અવસર પણ છે. દિવાળી જ્યારે સામાજિક અને વ્યક્તિગત જીવનમાં હર્ષ અને ખુશી લઈને આવે છે, ત્યારે આ સાથે કેટલીક સામાજિક જવાબદારીઓ પણ લઈ આવે છે, જે આપણું કર્તવ્ય છે. દિવાળીના તહેવાર દરમિયાન લોકો પોતાનો સમય, સંપત્તિ અને ઉર્જાનો એક મોટો ભાગ પોતાને અને પોતાના કુટુંબને ખુશ રાખવામાં વાપરે છે, પરંતુ આજના આધુનિક સમયમાં, આપણે આ તહેવારમાં સામાજિક પ્રભાવ અને જવાબદારીઓ તરફ નજર ફરવવી જોઈએ. તહેવારોનો આનંદએ સીમિત ન હોવો જોઈએ કે જે ફક્ત અમુક લોકો સુધી મર્યાદિત રહે, પરંતુ તે વિતરણ અને સહભાગીતા દ્વારા સ્નેહ અને સમર્પણનો માર્ગ પણ બની  લેવો જોઈએ.  આ સંદર્ભમાં દિવાળીમાં  આપણી સામાજિક જવાબદારીઓ શું છે? તેને કેવી રીતે પરિણામદાયક રીતે અંજામ આપી શકાય?

પર્યાવરણમિત્ર ઉજવણી

દિવાળીના સમયે સામાજિક જવાબદારીઓની વાત કરીએ, તો પ્રથમ અનિવાર્ય વિષય છે, પર્યાવરણનું સંરક્ષણ. તહેવારોમાં ફટાકડાનો ધૂમધડાકો અને અનિયમિત વપરાશ પર્યાવરણને અવિશ્વસનીય નુકસાન પહોંચાડે છે.

ઉર્જા બચત

દિવાળી દરમ્યાન વિદ્યુત બલ્બની જગ્યા પર તેલ અને ઘીથી બનતા પરંપરાગત દીપકનો ઉપયોગ કરીને ઉર્જા બચત કરી શકાય છે. આવા પર્યાવરણમિત્ર દીપક અને કાંસળીઓ પ્રકૃતિને નુકસાન પહોંચાડયા વિના પ્રકાશ ફેલાવે છે. વધારાની વિદ્યુત બલ્બની સજાવટ ટાળી શકાય છે અને ઓછી વીજળી વપરાય તેવા વિકલ્પો પણ છે.

ફટાકડાનું પ્રદૂષણ

ફટાકડા ફૂટવાથી હવામાં ઝેરી વાયુઓ, જેમ કે કાર્બન ડાયોક્સાઈડ, સલ્ફર ડાયોક્સાઈડ અને નાઈટ્રસ ઓક્સાઈડનું પ્રમાણ જોરદાર રીતે વધે છે. આ વાયુઓ હવાનું પ્રદૂષણ કરે છે અને વાતાવરણ માટે હાનિકારક સાબિત થાય છે. ફટાકડાના  અવાજ અને ધૂમાડા માત્ર પર્યાવરણને જ નહીં, પણ માણસોના આરોગ્યને પણ અસર કરે છે, ખાસ કરીને બાળકો, વૃદ્ધો અને દમવાળાઓ માટે.

નાના વેપારીઓને સમર્થન

દિવાળીમાં મોટા માલ અને બિગ બ્રાન્ડ્સમાં ખરીદીનો દબદબો જોવા મળે છે, પરંતુ વિક્રેતાઓ, નાના હસ્તકલા વેપારીઓ અને સ્થાનિક ઉત્પાદકો માટે આ સમયગાળો આથક રીતે મહત્વપૂર્ણ છે.  મોટા મોલ અને બીગ બ્રાન્ડ ખરીદવા કરતા,  નાના વેપારીઓને  વધારે સમર્થન આપો.  ગૃહ ઉદ્યોગ અને સ્વદેશી  નિમત ચીજ વસ્તુઓ અપનાવો.

પર્યાવરણમિત્ર દિવાળી

પર્યાવરણની જવાબદારી લેતા, આપણે ફટાકડાનો ઉપયોગ ઓછો કરવો જોઈએ. પર્યાવરણમિત્ર દિવાળી ઉજવવાની જરૂર છે. તાજેતરના સમયમાં 'ગ્રીન ક્રેકર્સ' જેવાં વૈકલ્પિક ફટાકડાઓ ઉપલબ્ધ છે, જે ઓછું પ્રદૂષણ ફેલાવે છે. આ ઉપરાંત, તહેવારોમાં પર્યાવરણને નુકસાન કર્યા વિના પર્યાવરણમિત્ર વિકલ્પો અપનાવવા જોઈએ.

 દિવાળીમાં સામાજિક  સમાનતાનો સંદેશ

મનોવૈજ્ઞાાનિક પ્રભાવ : દિવાળીનો ઉદય આધ્યાત્મિક રીતે માણસની અંદરની અંધકારતા અને નકારાત્મકતા દૂર કરવાનો એક સુંદર સમય છે. આ તહેવાર આપણે શાંત રહેવાની, સહનશીલતા અને દયાળુતા જેવી માનવીય ગુણો અપનાવવાની તક આપે છે. મિત્રો, પડોશીઓ અને અજાણ્યા લોકો સાથેના સારા સંબંધો  ઉભા કરવા, અને પોતાના જીવનમાં કરૂણા અને સમર્પણની ભાવના લાવવા  માટે, આ તહેવાર શ્રેષ્ઠ છે.

 ભાઈચારો અને મૈત્રીભાવના : દિવાળીનો સાચો અર્થ એ છે કે આપણે સમાજના દરેક વ્યક્તિને સાથે લઈએ, અને ભેદભાવમુક્ત સમાજ બનાવીએ. જ્યારે આપણો દેશ વિવિધ સંસ્કૃતિઓ, જાતિ, ધર્મ અને ભાષાઓથી ભરપૂર છે, ત્યારે દિવાળીનો તહેવાર એક એવું માધ્યમ છે, જે આપણને ભેદભાવને દૂર કરીને પ્રેમ અને ભાઈચારાનું સંદેશ ફેલાવવાની તક આપે છે.

કચરાનો યોગ્ય નિકાલ

ફટાકડા ફોડયા પછી અને મીઠાઈઓના ખોખા કે ભોજનની પ્લેટો, બાકી રેપર્સનો યોગ્ય રીતે નિકાલ કરવો જરૂરી છે. એ માટે કચરા માટે અલગ-અલગ ડસ્ટબિન રાખવા અને કચરાને રિસાયકલ કરવા પર ધ્યાન આપવું જોઈએ.

સમાનતાના પ્રતિકરૂપે દિવાળી

દિવાળીએ સૌથી મહાન તહેવાર તરીકે વિખ્યાત છે, પરંતુ તહેવારોમાં ઘણા એવા વર્ગો છે, જે આ ખુશી અને ઉજવણીથી વંચિત રહે છે. આપણા સમાજમાં એવી અનેક વર્ગોની હાજરી છે, જે આ તહેવારોમાં પોતાની જરૂરીયાતોની પૂત કરવામાં સક્ષમ નથી. આપણે દિવાળીને વધુ માનવતાવાદી બનાવવી જોઈએ.

અનુસૂચિત વર્ગો અને જરૂરિયાતમંદ લોકો

દિવાળીની આનંદ ઉજવણીમાં સામેલ ન થઈ શકતા ગરીબો અને જરૂરિયાતમંદ લોકો માટે, તહેવારનો જશ્ન ઉજવવાનો એક સારો રસ્તો એ છેકે આપણે પોતાનો સમય, પૈસા અને સંસાધનોને,  તેમને  સહકાર આપવા માટે ફાળવીએ. ટૂંકી આથક સ્થિતિ ધરાવતા લોકો માટે અન્ન દાન, કપડાંનું વિતરણ, મીઠાઈઓ આપવીઆ બધું કરીને આપણે દિવાળીની સાચી ભાવના ફેલાવી શકીએ છીએ.

સ્વચ્છતા અને શિસ્ત

તહેવાર દરમ્યાન ઘરો, સોસાયટીઓ અને જાહેર સ્થળોએ કચરો અને પ્રદૂષણ વધે છે. ફટાકડાના અવશેષો, પ્લાસ્ટિકની સજાવટ અને વધારાના ભોજનની અવ્યવસ્થિત વહેંચણી સમાજ માટે સમસ્યા બની જાય છે.

ઘરોમાં કામ કરતા કર્મચારીઓ

ઘરગથ્થુ કામદારો, જેમ કે કામવાળી બાઈ, મજૂરો અને અન્ય કર્મચારીઓ જે  તમારા ઘરોમાં, અને સોસાયટીમાં કામ કરે છે, તેમના માટે તહેવારની ખરીદીની સવલતો પૂરી કરવી, તે  તમારી  નૈતિક જવાબદારી છે. તેમને તહેવાર દરમ્યાન વેતન અને વધારાનું બોનસ આપી શકાય છે, જેથી તેઓ પણ પોતાના પરિવાર સાથે આ તહેવારનો આનંદ માણી શકે.