પોટાશ જેવો આજનો આ વર્તમાન છે ને કમનસીબે આપણી રૂની દુકાન છે!

જેમને દુનિયા થોડી જોઈ હોય ને ગતાગમ હોય, થોડુંક ભણતર હોય, ટેલન્ટ હોય છતાં સાચા રસ્તે ક્યાંય ફરી બેઠાં થવા માટે, કમાવા માટે એન્ટ્રી જ ન મળતી હોય ને પછી એ અસ્તિત્વ ટકાવવાની સ્ટ્રગલમાં પરોપજીવી બને

કેટલાક તડકા કેટલા આકરા હોય છે

ગયાના ગયા ઉનાળે તૂટી ગયા 

એનાં છેલ્લાં ચપ્પલ.

હવે,

કચ્ચીને દાઝ કાઢતી કપચી પર,

છેલ્લા સેઠે પાણી ના પાયેલું ગળું લઈને,

મેલા હાથની કાળી રેખાઓવાળી મુઠ્ઠીમાં 

સાચવેલા 'એડરેશ'ના જોરે,

ચસ્માવાળા કૉલેઝિયને બતાયેલા રસ્તે,

એ પહોંચે છે બંગલે.

ને હરામખોર સૂરજ 

ને એના ખુલ્લા માથા વચ્ચે 

બે મિનિટ માટે આવે છે ઘઉંની ગૂણ,

કેટલાક છાંયડા કેટલા ભારે હોય છે!

સૌમ્ય જોશીની આ કવિતા એવું દ્રશ્ય નિરુપે છે, જે આપણે અનેક વાર નજર સામે નીરખીએ છીએ. જાણી જોઇને કવિએ એમાં અભણ મજૂર બાઈ કે ભાઈની જબાનના જ વ્યાકરણની દ્રષ્ટિએ ખોટા શબ્દો લખ્યા છે. શુદ્ધ ભાષા પણ આભિજાત, સંભ્રાંત, ભદ્ર યાને નોબલ હાઈસોસાયટીનો ઈજારો છે. વંચિતોને ચોખ્ખું અનાજપાણી ન મળે ત્યાં ભાષા કેમ કરી પોસાય? સંજોગોની વેઠના આકરા તાપમાં છાંયડો શોધીને આરામ કરો, તો ભૂખે મરવું પડે.

માટે માથે ઉંચકેલી ગુણનો બોજ વર્તાય થાકેલા કદમો ને દુખતી ડોકને, ત્યારે જ એના વજન સાથે આવતો એનો છાંયડો ય જરાક સિતમ વચ્ચે શાતા જેવો લાગે, પણ એ માટે ય એનો ભાર તો ઉંચકવો જ પડે! છાંયડો ય નિરાંતવાળો નહિ, હાંફ ચડાવી દેતો ભારેખમ!

રાજકોટમાં ઘર શોધતી વખતે થયેલો પર્સનલ એક્સપિરિયન્સ છે. દૂરની પોશ સોસાયટીમાં ફ્લેટના ભાવમાં બંગલો આવી જાય એમ હતો. પણ ક્નેક્ટીવિટી પરિવહન અને જીવાતા જીવન સાથેની નહીં, એવું કહ્યું ત્યારે દલાલે ફરમાવ્યું : અરે, તમારી પાસે તો ગાડી છે ને! અરે, આપણી પાસે કાર છે તો દૂર ન લાગે પણ બીજા મળવા આવે એનું શું થાય? બધા પાસે કાર થોડી હોય? પણ એવું ક્યાં કોઈને વિચારવું જ છે પોતાના સુખથી આગળ? સંવેદના સદાચારની 'લકઝરી' ન પોસાય એવું બીમાર પાશવી જંગલ ફેલાય છે મહાનગરોમાં. આ વોઈડ, આ ખાલીપો વધે છે એની જ કહાની મોટા ભાગની અમેરિકન સમય મુજબ આ રવિવારની રાત્રે જેની ઘોષણા થવાની છે, એવા ઓસ્કાર ૨૦૨૦ની બેસ્ટ ફિલ્મ માટેના નોમિનેશન પામેલી લગભગ બધી જ ફિલ્મોમાં છે!

'ફોર્ડ વર્સીસ ફરારી' અફલાતૂન રેસિંગ ફિલ્મ તો છે જ. પણ મસ્તીથી જીવતા ટેલેન્ટેડ પણ આખાબોલા માણસને ઉપર બેઠેલા લુચ્ચા કોર્પોરેટ ધુરંધરોનો ઈગો કેવી રીતે ચૂસીને ખતમ કરી ફેંકી દે એ કાળાશની કડવાશની ય વાત કરે છે. ટેરેન્ટીનોના બ્રિલિયન્ટ ડિરેકશનને લીધે લાંબી છતાં એકદમ અદ્ભુત એવી 'વન્સ અપોન એ ટાઈમ ઇન હોલીવૂડ'માં હિપ્પી કલ્ચરછાપ સાયકો ક્રિમિનલ્સ અને ગ્લેમરવર્લ્ડના વૈભવી વિસ્તારોના બિહામણા વાંસાની વાત છે.

કોઈ પરીકથા જેવી કલરફૂલ 'જોજો રેબિટ' કાચી સમજણમાં નફરતનું કોકટેલ રાજકારણ અને ધર્મ કેવી રીતે ઠસાવે છે - ખોટી વાતોના બ્રેઈન વોશિંગથી, એના અંધકારની વાત છે અને સ્કારલેટ જહોન્સને એની વચ્ચે પ્રેમ અને સમજદારીનું અજવાળું ફેલાવવા માંગતી મીણબત્તી જેવી શાણી લાગણીશીલ માતાનું પાત્ર જીવ રેડીને આલાતરીનભજવ્યું છે. લુઈસા મે આલ્કોટની કથા 'લિટલ વુમન' પરથી બનેલી વધુ એક ફિલ્મમાં સંબંધોના શૂન્યાવકાશનો આડો છેદ છે. એની અભિનેત્રી રોનન તો બેસ્ટ છે જ.

સામ મેન્ડીસની હોટફેવરિટ વોર ફિલ્મ '૧૯૧૭'ની સિનેમેટોગ્રાફી તો સાચે જ ઓસ્કારવર્ધી જ છે. પણ આજે વધુ રિલેવન્ટ એવી યુધ્ધ કેવો વિનાશ નોતરે એની વિભીષિકા ( ડિઝાસ્ટર સ્ટોરી ) કરુણદારુણ રીતે બરબાદ જિંદગીઓ અને કોઈ ચિત્ર જેવી ઈફેક્ટ ઉભી કરતા નગરોના ખંડેરો છતાં વધુ પડતી 'ગોઠવેલી' સિચ્યુએશન્સને લીધે કઠોર કરતાં કૃત્રિમ વધુ લાગે છે ક્યાંક. પણ અધૂરપની અસર જરૂર છે, પેલી સતત રિપીટ થતી માણસની યુદ્ધ કર્યા કરવાની અને વિનાશ નોતરવાની મુર્ખામીની વાયડાઈતણી! એવું માર્ટીન સ્કોર્સેઝીની કારણ વગર ખેંચીને લાંબીલચક બનાવાયેલી 'આઈરિશમેન'નું. આથી વધુ સારી ફિલ્મો એમણે જ આ થીમ પર બનાવી છે.

દિગ્ગજો રોબર્ટ ડી નીરો, અલ પસીનો, જો પેસીની આ અમેરિકન રિયાલીટીની ડોકયુમેન્ટ્રીટાઈપ ફિલ્મમાં પણ વાત મોરલ કરપ્શનના ખાલીપા અને ઝાંઝવાના જળ પાછળ બ્રેક વિના દોડતા દગાબાજ લોકોની જ છે. જો કે, એમાં વડીલોની વંદના કરવા પરાણે પરાણે મહાન કહેવી પડે એવુંબધું વધુ છે.

લાજવાબ એવી કોઈના ઘરમાં કેમેરો ગોઠવ્યો હોય એમ બનેલી 'મેરેજ સ્ટોરી'માં એડમ ડ્રાઈવર અને સ્કારલેટ જ્હોનસને એક્ટિંગ કેવી હોય એની આખી એક બૂક જ એમાં ભજવી બતાવી છે.

વકીલ બનતી લોરા ડર્ને પણ હાઈસોસાયટીની પ્રભાવી પણ ઉસ્તાદ મહિલાનો રોલ ખતરનાક ખૂબી સાથે ઓસ્કારલેવલ પર જ ભજવ્યો છે. આજે સૌથી વધુ સતાવતા ડિવોર્સના સામાજિક પ્રશ્નની રજૂઆત નોખી રીતે કહેવાયેલી હોવા છતાં નવી વાત નથી. પણ ગેરસમજ, આથક ભીંસ અને અધૂરપનો નાગપાશ એમાં ય છે. યાને, આ ગેપની વાત ઘણા સર્જકોને અંદરથી અકળાવે છે!

અને સ્વાભાવિકપણે સિરિયલ કિલર્સ તથા 'હેવ્ઝ એન્ડ હેવ નોટ્સ' વચ્ચેની ખાઈથી ખદબદતા અમેરિકાને તો 'જોકર' ઓવારી જવા જેવું જ લાગે. આ મહાવિલનનું કેરેક્ટર જ એવું છે કે હીથ લેજરની જેમ જ જોઆકીન ફિનિક્સ પણ એ ભજવવા માટે એવોર્ડનો સ્યોરશોટ ફેવરિટ છે.

પણ એની બુદ્ધિમાન ઘાતકતાને બદલે એમાં બોલીવૂડ જેવી ગરીબી, જૂઠ અને અપમાનને લીધે પીસાતાકચડાતા અને પછી બદલાતા પાત્રની વાર્તા મૂળકોમેડી માટે જાણીતા ડાયરેકટર ટોડ ફિલિપ્સે માંડી છે. પણ એવા જોકરમેકર ટોડભાઈ પોતે એક નહી પણ ત્રણ વાર જોઇને હરીફને પર્સનલી અભિનંદન આપવા જાય એવી ફિલ્મ કઈ ? 

એ છે ગયા રવિવારે જેની વાત માંડીને અધૂરી રાખેલી એ બોંગ જૂન હોની કોરિયન ફિલ્મ 'પેરેસાઈટ'! જોકર જે અમીરોં કો શામ, ગરીબોં કે નામના ગીત ગાવાના ફાંફા મારે છે, એ એથી અનેકગણી વધુ ઓરીજીનલિટી પ્લસ ઈમ્પેક્ટ સાથે પેરેસાઈટ કહી દે છે!

 દાયકાઓ પહેલા ગુજરાતી પત્રકાર સ્વ. મહેન્દ્ર દેસાઈએ તત્કાલીન વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધી ( હા, ગાંધી, ખાન નહી. ફિરોઝ ગાંધી નખશીખ પારસી હતા એના અનેક પુરાવા સાથે પુસ્તક પણ બહાર પડી ગયું છે) નો ઇન્ટરવ્યું કરેલો. અને પૂછેલું કે 'શાકભાજીનો અત્યારે શું ભાવ ચાલે છે એ ખબર છે? ક્યારેય તમારા જ ખાવાનું શાક લેવા ગયા છો?'

માત્ર વારસાઈ હક્કને લીધે ખુરશી પર આવેલા કોમ્પ્યુટરપ્રેમી અને ફોરેનર પત્ની ધરાવતા રાજીવ ગાંધીએ હવામાં પ્લેન ઉડાડેલા પણ જમીન પરની ખરીદી, ખેતી કે ગરીબીની હાડમારી સાથે એમને કોઈ અંગત નિસબત નહોતી. એમણે ભોળા ભાવે સાચું કહ્યું ' ના. નથી ખબર.' વાત એકલા એમની જ નથી.

આજે ય કેટલાય વીઆઈપીઓને એ ખબર નહિ હોય. આપણે ત્યાં તો ખાસ. અમિતાભ બચ્ચન કે ટીના અંબાણીને પણ નહી હોય ખ્યાલ. પૈસો માત્ર ધનિક-નિર્ધન વચ્ચે ખાઈ ઉભી કરે છે, એવું નથી. એ ધનવાનોની આંખ પર પડળ લગાવી દે છે ને સોનાના. પછી એમનું વિઝન બ્લર થઈ જાય છે. હિરણ્યમયેન પાત્રેનના ઉપનિષદના શ્લોકની જેમ સત્ય આરપાર જોવાની નજર નથી રહેતી.

એમને અહેસાસ જ નથી થતો કે એમને જે ભોગવવા મળ્યું છે, એ આજીવન જોયું પણ ન હોય એવા જીવતર આ જગતમાં છે. એમની આજુબાજુ પણ વસે ને શ્વસે છે! અમીરી પણ એક પ્રકારનો અંધાપો છે, આસપાસની વરવી વાસ્તવિકતા તરફનો!

આ વર્ષના વેકેશન આટકલમાં જે જોવાની ભલામણ કરેલી એ ઓલ બ્લેક અમેરિકન હોરર ફિલ્મ 'અસ' ભલે એવોર્ડ સીઝનમાં ચર્ચાઈ નહી, પણ એની વાર્તાનો કોર પોઈન્ટ જે કોમેન્ટ કરે છે, એ અસ બનતી હતી ત્યારે જ જગતના એક બીજા ખૂણે એશિયામાં બની રહેલી પેરેસાઈટ કરતાં બહુ અલગ નથી.

એમાં કાલ્પનિક રીતે એવું દેખાડયું છે કે અમેરિકન પરિવારોની મિરર ઈફેક્ટ જેવા તરડાયેલાં પ્રતિબિંબ ( સૌજન્ય : ગૌતમ શર્મા ) ભોંભીતર યાને અન્ડરગ્રાઉન્ડ રહે છે. એ આબેહૂબ ઉપર રહેનારા લોકો જેવા જ દેખાય છે. પણ જરાય સોફિસ્ટીકેટેડ નથી, ઉલટા હિંસક જાનવર જેવા છે.

એક રાત્રે એ બધા બળવો પોકારે છે. અને સપાટી ઉપર રહેતા પરિવારોને રિપ્લેસ કરી દેવા માટે ઝોમ્બીની જેમ હુમલા કરીને એમને ખતમ કરવા લાગે છે, ને પછી એમની ઓળખ લઇ એમના નિવાસમાં પોતે ગોઠવાવા લાગે છે!

અસ ફિલ્મમાં ક્લાઈમેક્સમાં લુપિતા નિયોગીએ જે અદ્ભૂત ડબલ રોલ ભજવેલો એમાં નેગેટીવ એવી પેલી મિરર ઈમેજ જેવી ક્લોન સ્ત્રી નાયિકાને કહે છે - 'તારી લાઈફમાં જે થાય એ જ બધું મારી સાથે થયું. પણ તેં પ્રેમ કર્યો. મારી માથે પુરુષ થોપી દેવામાં આવ્યો. તે સરસ ગરમાગરમ ભોજન ખાધું, મેં ઠંડો વાસી એંઠવાડ ખાધો. તું સોફ્ટ ટોયઝ સાથે રમી, પણ મારા તૂટેલા રમકડાંએ તો મારી આંગળીઓમાંથી લોહી કાઢયું ! તે બાળકને જન્મ આપી રમાડયું, મારે તો એની નાળ પણ કણસતા જાતે કાપવી પડી.

તમે લોકોએ તમને મળેલી સમૃદ્ધિને, તમને મળેલા તાજાં સૂર્યપ્રકાશ અને પવન સાથેના ચોખ્ખાં આકાશને 'ટેકન ફોર ગ્રાન્ટેડ' લઇ લીધું છે. એની કદર નથી કરતા. તો પછી અમારો વારો એ ભોગવવાનો! અમે ય માણસ છીએ. અમને ય આંખ, નખ, દાંત, પેટ, વાળ, લોહી બધું છે. અમે ક્યાં સુધી અંધકારમાં તમારાં પડછાયા બનીને સબડીએ ?'

વેલ, પેરેસાઈટ બનાવવાનો વિચાર બોંગ જૂન હોને પણ આવી રીતે આવેલો. બન્યું એવું કે દક્ષિણ કોરિયાના એક હાઈફાઈ બંગલામાં એ શૂટિંગ કરતાં હતા. ત્યાં એમણે એક કચરાટોપલી ખસેડવા ઊંચકી. એમાં  પ્રાઈસ ટેગ જોઈ તો અધધધ આપણા પોણા બે લાખ રૂપિયા! એ અમેરિકાથી ઈમ્પોર્ટેડ કોઈ આર્ટીસ્ટિક બ્રાન્ડની હતી.

સારી ચીજો મોંઘી હોય ને થોડી આવક તો બધા કમાય, પણ કચરાટોપલી જેવી ફાલતુ ચીજનો ય આવો કમ્મરતોડ ભાવ? પછી એમણે જોયું તો વૈભવી હવેલી જેવા મકાનોના દરવાજા પણ તોતિંગ દીવાલો જેવા વજનદાર અને જાડા હતાં, સુરક્ષા માટે. અને એ જ લોકાલિટીથી થોડે દૂર ઝુંપડપટ્ટી જેવો ખસ્તાહાલ ઇલાકો હતો, જ્યાં પાણી પણ મટોડી રંગનું મેલું હોય ને સંડાસ ઉભરાતાં હોય!

પોતાનું બચપણ મિલીટરી રૂલવાળા સાઉથ કોરિયામાં કાઢનાર બોંગે કોલેજીયનોના ડાબેરીબ્રાન્ડ તોફાનો જોયા અને પછી ટેકનોલોજીને લીધે આવેલો વૈભવ પણ જોયો.આજના જમાનામાં ય ઉત્તર-દક્ષિણ કોરિયા વચ્ચે ચાલતી માથાકૂટને લીધે એમના ભણેલા નાના એ વિભાજન પછી છેક ૫૬ વર્ષે એમની દીકરી (પેરેસાઈટના સર્જક બોંગની મા)ને મળી શકે એવી ટ્રેજેડી જોઈ. એમાંથી એમને કોમેડી વિધાઉટ ક્લાઉન, ટ્રેજેડી વિધાઉટ વિલન જેવી વાર્તા લખવાનો વિચાર આવ્યો.

રોટન હ્યુમાનિટી. સડી ગયેલો માનવસમાજ. બીજાના વાઈફાઈ ને સરકારી જંતુનાશકોના ઉધાર ધુમાડા પર જીવતા કિમ ફેમિલી ટાઈપ પેરેસાઈટસ આ ગંદકીમાંથી પેદા થાય છે. પણ એ પરોપજીવી પહેલેથી જ સાવ અભણઅબૂધ ગરીબગામડિયા હોય તો નસીબ ગણી ટેવ પડી ગઈ હોય એ સ્વીકારી શકે. પણ એવાઓનું શું જે ધીરેધીરે બરબાદ થઈને કંગાળ થયા હોય? એ બધા સીધા જ અવદશામાં જન્મેલા નથી. આપણા જ કોઈ પાડોશી કે સહપાઠી કે જોડીદાર હતા. પણ આથક તેજીમંદીને લીધે ગેપ વધતો ગયો ને એ ફેંકાઈ ગયા પ્રગતિના બેલ્ટ પરથી!

અગાઉની ફિલ્મ 'સ્નોપિયર્સર'માં ય આવી જ વાત કહેવાની બોંગે એક ફયુચરિસ્ટિક ટ્રેનના માધ્યમે કહેવાનો પ્રયાસ કરેલો જેમાં થર્ડ ક્લાસના પેસેન્જરો પીસાતા અને અંદરોઅંદર લડતા રહે છે, પણ ફર્સ્ટ ક્લાસના પેસેન્જર્સ મોજથી મિજબાનીઓ માણતા રહે છે. ઓર્ડર યાને વ્યવસ્થા ન ખોરવાય એ માટે એમને કદી એકબીજાને મળવા જ નથી દેવાતા.

એ પછીની 'ઓક્જા' ફિલ્મમાં એમણે જાયન્ટ નફાખોર કંપનીઓના ક્રૂર કારભારીઓ અને એમની જાળના પ્યાદાં બની થોડીક પ્રસિદ્ધિની છલના પછી મરતાં પ્રાણીઓની વાત કરેલી. એ બેઉ અગાઉ 'હોસ્ટ' ફિલ્મમાં પર્યાવરણ પ્રત્યેની ઉપેક્ષા અને વ્યાપારી શોષણને લીધે આવતી રાક્ષસી આફતની વાત હતી. આ ક્રાંતિની ચિંગારી લબૂકઝબૂક થયા કરતી હતી કાયમ, ફાઈનલી એનો લેમ્પ પેરેસાઈટમાં એકધારો પ્રકાશ આપતો થયો! ઇન્ટલેકટ એન્ડ ઈમોશનનો બેલેન્સ્ડ સંગમ થયો!

ફરી વાર લાસ્ટ સન્ડેનું સ્પેક્ટ્રોમીટર રીફર કરી લો. એમાં વાર્તા ટ્રેલર જેટલી જણાવેલી કે કેવી રીતે બે યુવાન ભાઈબહેન અને એમના મા-બાપનું ગરીબ કિમ ફેમિલી છેતરપિંડી કરીને, સાચી ઓળખ ને સંબંધ એકબીજાનો છુપાવી ચાર અલગ અને ખોટી ઓળખ ઉભી કરીને પોતાના ગંદાગોબરાં સપાટી નીચેના નિવાસમાંથી ઊંચાઈ પર આવેલા વિશાળ વૈભવી એવા પાર્ક ફેમિલીના બંગલામાં ટયુશન ટીચર, ડ્રાઈવર, હાઉસકીપર વગેરે તરીકે ગોઠવાઈ જાય છે. ફિર ક્યા હુઆ? ફિલ્મ જોવા માટે બની હોય, પુસ્તક તરીકે છપાવા નહી. માટે આગળના જરૂરી કથાસાર સાથે કેટલાક માઈક્રોઓબ્ઝેર્વેશન્સ. સો મેજર સ્પોઈલર્સ એહેડ.

આઈડેન્ટીટી ફ્રોડ ગરીબ કિમ કુટુંબે તક મેળવવા અમીર પાર્ક પરિવાર સાથે કરેલો. કામ કરી બતાવવાની એબિલીટી તો હતી જ. પગાર મળે ને ધીરે ધીરે પોતાનું જીવનધોરણ સુધરે એટલી જ અપેક્ષા હતી. પાર્ક પરિવારની શેઠાણીએ પેલા અમીરીના અંધાપાને રીતે જીંદગીના બધાં પાસા જોયા જ નહોતા. એને સારી રીતે જે કહો એ માની લે, એવી અબૂધ હતી.

શેઠ પાર્ક બિઝનેસમાં ખેલાડી હતા પણ બાકી એમની પાસે લાંબુ વિચારવાની ફુરસદ નહોતી. એમને મન કામ કરનારા માત્ર રિસોર્સ હતા. એટલે તો કેવળ શંકાના આધારે જૂના વફાદારોને એમણે રવાના કરી દીધા. બોલાવી વાત પણ ન કરી. ગરીબોને શું વળી મહત્વ દેવાનું.

આ એમની તુમાખી નથી, પણ આવતીકાલની આશા અને સલામતીના અતિરેકમાંથી આવતી ઉપેક્ષા છે. સતત એસીમાં રહેતા હોઈને એમને વળી પરસેવાને લીધે આવતી સ્મેલની ખાસ ચીડ છે, જે વારંવાર એ કહ્યા કરે છે, એ ટોન જ છેલ્લે ક્લાઈમેક્સમાં આવતા વાયોલન્સનું ટ્રિગર બને છે.

જીવનની માફક ફિલ્મ થોડા થોડા સમયે કોઈ નવો અણધાર્યો વળાંક લઇ લે છે. બધું સમુસુતરું ચાલતું હતું ને પાર્ક પરિવાર દીકરાના જન્મદિને બહાર કેમ્પિંગ કરવા જાય છે,ત્યારે કિમ કુટુંબ માતા હવે હાઉસકીપર છે, એનો ગેરલાભ લે છે. શેઠની હાજરીમાં નોકરો ઘરમાં એશ કરે છે. એમની પ્રોપર્ટીમાં ન્હાઈને નિરાંતે ઉધારની સાહ્યબી ભોગવતી ખાનગી મહેફિલ જમાવે છે.

એક દિન કા સુલતાન જેવો આભાસ ભોગવે છે, ત્યારે વરસાદી તોફાન આવે છે, અને જૂની કાઢી મુકેલી એ હાઉસકીપર ત્યાં આવે છે. કેટલાક કન્ફ્રન્ટેશન પછી ખબર પડે છે કે એ જૂની હાઉસકીપર જે મૂળ મકાન બાંધ્યું એ આકટેક્ટના સમયથી ત્યાં હતી, એને મકાનમાં સાવ તળિયે એવા એક સિક્રેટ ભંડકિયાની ખબર હતી. એ ભોંયરામાં એણે એના બેકાર પતિને વર્ષોથી છુપાવીને રાખ્યો છે! મહિનાઓની ખાધાખોરાકી ફ્રીજમાં.

ને પેલો ત્યાં રહી ઉપર આવી અજાણતા થતી દેવતાઈ કૃપા બદલ ઉપરના શેઠને મોર્સ કોડની ભાષામાં મેસેજીઝ લાઈટ ચાલુબંધ કરી આપે છે. ત્યાં તોફાનને લીધે માલિક પાર્ક પરિવાર અણધાર્યો પાછો ફરે છે અને અફરાતફરીનો માહોલ રચાઈ જાય છે.

અહીં બોંગની સિનેમેટિક બ્યુટી છે. એ ન્યુટ્રલી દેખાડે છે કે વંચિતોગરીબોમાં ય પાછા માંહોંમાંહ વર્ગભેદ છે! એકબીજા માટે સમાન તકલીફોને લીધે મદદનો ભાવ નથી પણ હરીફાઈનો તિરસ્કાર છે. ધનિકો પાસેના બટકું રોટલા કે ઈજ્જત માટે એકબીજાને કચડી નાખવામાં, ફોનથી રીતસર બ્લેકમેઈલ કરવાની કે મારામારી કરવાની હદે એ રચ્યાપચ્યા રહે છે. જૂની હાઉસકીપર પોતે ગુનામાં હોય ત્યાં સુધી ઉન્ની એટલે કોરિયનમાં માનાર્થે 'દીદી' કહીને વાત કરે છે.

પણ જેવી એને સામે પક્ષે પણ પોતાના જેવો ફરેબ છે એ ખબર પડે ત્યારે તુંકારે બોલાવવા લાગે છે! જૂઠ અને દાધારંગી બનાવટમાં એકબીજાને પાડી દે એવા છે. દરેક તળિયાની નીચે ય વળી તળિયું હોય એવી સડેલી માનવજાત થઇ ગઈ છે! 

પેરેસાઈટની મજા એ છે કે એ કલરફૂલ કેરેક્ટર્સ ધરાવે છે. એમાં અમીર એટલે ખરાબ ને ગરીબ એટલે સારા એવું સરલીકરણ પણ નથી. શેઠ એવો પાર્ક પરિવાર નાલાયક નથી. એમને ય એના બાળકો માટે પ્રેમ છે. પરસ્પર લાગણી છે. વિઝિબલ અપમાનો એ કરતા નથી. પણ પોતાનો આરામ જ એમના કેન્દ્રમાં છે. એક સીનમાં પાર્ક શેઠાણી દીકરાને ભાવતા નુડલ્સ સસ્તા હોઈ નાકનું ટીચકું ચડાવે છે ને એમાં મોંઘુ શક નખાવે છે, જે વળી નોકર સાથે શેર કરવાને બદલે પોતે ખાઈ જાય છે! એક સિમ્બોલ એ છે કે પીચ જેવું મનમોહક લાગતું ફળ પણ કોઈ માટે ઘાતક નીવડી શકે.

આજે ચહેરા પર ભરોસો રહ્યો નથી. કિમ પરિવાર પણ જગ્યા બનાવવાથી આગળ સપના જ જુએ છે. પણ એને લીધે બીજાને ધરબી દેતા ખચકાતા નથી. કોમિકમાંથી હોરર થ્રિલર જેવી ઘટનાઓ બનવા લાગે છે. પાર્ક પરિવાર આવે ત્યારે કિમ કુટુંબના બાપ-દીકરો અને દીકરી ત્યાં સોફાટેબલ નીચે છુપાઈ જાય છે. પેલા ભોંયરાવાળા દંપતીને ત્યાં બળજબરીથી ચૂપ કરી ધકેલી દેવાય છે.

પાર્ક પરિવાર વરસાદમાં અંગ્રેજી કલ્ચરથી પ્રભાવિત દીકરા માટે તો લોનમાં ટેન્ટ છે, રોમેન્ટિક થવાની લક્ઝરી છે. પણ એ જ વરસાદ કિમ કુટુંબનું નીચાણના હેઠવાસમાં રહેલું ઘર એક રાતમાં બરબાદ કરી એમને સડક પરના નિરાશ્રિત બનાવી દે છે! તો ય બધા બીજે દિવસે જેમતેમ કરી શેઠના દીકરાની બર્થ ડે પાર્ટીમાં હસતા મોઢે કામ કરાવવા જાય છે.

પણ અંદર વલોપાત છે. એક તો સિક્રેટ બહાર પડશે એનું ડરવાનું ને હતું એ ઘર પણ ધોવાઈ ગયું એનું રડવાનું. ત્યારે શેઠિયાઓ વરસાદને લીધે ખુશનુમા મોસમની વાત કરે એ મૂંગા રહેતા સેવકો માટે કાળજે ઘા છે. ફિલ્મમાં કોરિયન માયથોલોજીનો ઉપયોગ કરીને એક ગ્રહના નંગ હોય આપણે ત્યાં એવા શુભ ગણાતા પથ્થરની વાત છે, જે ભેટ મળતા આમ કિમ કુટુંબને દળદર ફીટયું હોય એમ લાગે પણ ખરેખર પુરાણકથાઓનો જેમ વરદાન સાથે એ શ્રાપ પણ લઇ આવે છે. જેમ ડેવલપમેન્ટ ક્લાઈમેટ ચેન્જ પણ લઈ આવે છે તેમ.

એ પથ્થર ભેટમાં દેવા જાય ત્યારે પણ એ મારવા આવ્યો છે એવું ધારી પેલા ભોંયરામાં અકસ્માતે મરેલી જૂની હાઉસકીપર પત્નીની લાશ જોઈ પાગલ થયેલો પતિ હિંસક બને છે. મોટા ભાગનું વાયોલન્સ હિંસક વૃત્તિ કરતા સામેવાળા મારશે એવા કાલ્પનિક ભયમાંથી શરુ થાય છે. પાર્ટીમાં એ છરો લઇ તોફાન મચાવે છે. કિમપુત્રને માથામાં પથ્થર મારે છે.

કિમ કુટુંબની દીકરી અને પાર્ક પરિવારનો દીકરો  એના હુમલામાં ઘાયલ થાય છે. પણ ત્યારે ય પાર્કપિતાને બે ય ને હોસ્પિટલ લઇ જવાને બદલે હમણાં જે ટીચરના વખાણ થતા હતા, એ પડતી મૂકી કાર લઇ દોડવાનું મન થાય છે. એમાં ય પેલી પરસેવાની સ્મેલ એને અકળાવે છે. કિમપિતાના સંયમનો બ્રેકિંગ પોઈન્ટ આવતા એ પાર્ક પર જીવલેણ હુમલો કરે છે. 

અંતભાગમાં કિમ માતા-પુત્ર થોડી સજા પછી બચી જાય છે, મર્ડરનો આરોપી કિમ સિનીયર પેલા ભોંયરામા લપાઈને જવા માલિકોના ફ્રીજમાંથી ખોરાક ચોરી વર્ષોનો ગુપ્તવાસ વેઠે છે. એના દીકરાને એવું લાગે છે કે, એક દિવસ એ કરિઅર બનાવશે. ભણીને મહેનત કરી સેટ થઇ એ મકાન જ ખરીદીને પપ્પાને છોડાવશે....

બધાને સપના જોઈ આમઝટ રિચ થવું છે, પણ ફિલ્મમાં બંગલાના બાળકના રૂમથી પાર્ટી સુધી અમેરિકન રેડ ઇન્ડિયનની થીમ બતાવાઈ છે. આજે માનવઅધિકારના ચેમ્પિયન એવા સુપરપાવર અમેરિકન ગોરાઓ જેમ આદિવાસીઓનો દેશ હડપ કરી ગયા પહેલા, એમ અમીરોની જમીનો તો આ શ્રમિક વંચિતોના ભોગે જ આવી છે. એ જ ચલાવે છે એમની ઝગમગ લાઇફ્સ્ટાઈલ.

કોઈ બ્યુટીફૂલ ફેશનેબલ હીરોઈનની રસોઈ કોઈ પેરેસાઈટ કરી દે છે ને સફાઈ બીજું પેરેસાઈટ કરી દે છે! એક્ચ્યુઅલી કિમપુત્રે એ વિસ્તારમાં એ મકાન લેવાનું હોય તો એટલી કમાણી એની કમાણીના દરથી કરવામાં ૫૬૪ વર્ષ લાગે! ત્યાં સુધીમાં ફુગાવો વધે એ તો અલગ! તો પછી એ ગેપ પૂરવા શું વધુ મોટા ક્રાઈમ જ કરવાના? સીધા રસ્તે એ ક્યારેય નહી પુરાય ને પેરેસાઈટ તરીકે જ ઠેબાં ખાવાના? કે શોર્ટકટની સીડીઓ શોધવાની? અને ત્યાં સુધીમાં પર્યાવરણનું રિચ લાઈફસ્ટાઈલે કરેલ શોષણ પ્રલયકારી વરસાદ, પૂર, દાવાનળ, દુકાળ, રોગચાળો લઇ આવે એમાં બરબાદી થઈને સાપ-સીડીમાં વધુ નીચે ઉતરી જવું પડે એ?

બત્રીસ લક્ષણી પેરેસાઈટ આ કહેવા માંગે છે. રૂપિયા વિલન નથી. આ ગેપ વિલન છે. જે વધતો જાય છે. રિચ રિચર અને પુઅર પુઅરર બને એ અટકાવો નહી તો? ઠીક છે કોઈ ગરીબ હોય, પણ એથી એની ડિગ્નિટી, એનું માણસ તરીકેનું માન જ ઘટાડીને જંતુ જેવું કરી નાખો, તો એના નરકનો ચેપ આપણને નહી લાગે? વર્તમાન કરતાં ભવિષ્ય કેવું થશે?

અત્યારે તો ઓફ સ્ક્રીન આ જ વાસ્તવનું વિષચક્ર ચાલુ છે. પેરેસાઈટને એક એવા ફિલ્મ ફેસ્ટિવલમાં સ્ટેન્ડિંગ ઓવેશન મળ્યું, જ્યાં ડેલીગેટ ફી છે:  તોતિંગ ૭૮૦ ડોલર! કુછ સમઝે? ( શીર્ષક : અશોકપુરી ગોસ્વામી) 

ફાસ્ટ ફોરવર્ડ 

'જેની પાસે ઓછું છે એ નહિ, પણ જેને કાયમ વધુ જોઈએ છે એ સાચો કંગાળ છે!' (સેનેકા)