કોલસાની ખાણમાંથી મળ્યું હતું વિશ્વનું સૌથી જૂનું મગજ, વૈજ્ઞાનિકો હેરાન

નવી દિલ્હી,તા.03 ફેબ્રુઆરી 2023,શુક્રવાર

કહેવાય છે કે, મૃત્યુના થોડા દિવસો પછી માનવ મગજ નાશ પામે છે. એટલે જ કોઈના મનના અવશેષો શોધવાનું લગભગ અશક્ય છે. પરંતુ વૈજ્ઞાનિકોને 3.2 કરોડ વર્ષ જૂના મગજના અવશેષો મળી આવ્યા છે. તેનું વર્ણન કરવામાં આવી રહ્યું છે કે વિશ્વનું સૌથી જૂનું સચવાયેલું મગજ મળી આવે છે. હવે વૈજ્ઞાનિકો તેના દરેક પાસાની તપાસ કરવામાં લાગેલા છે.

રિપોર્ટ મુજબ આ સાચવેલુ મગજ એક માછલીનું છે. તે સદીઓ પહેલા લેન્કેશાયર કોલસાની ખાણમાં ખોદકામ દરમિયાન મળી આવ્યું હતું. ત્યારથી, માન્ચેસ્ટર મ્યુઝિયમના આર્કાઇવ્સમાં કોકોસ્ફાલુસ જંગલી નામની માછલીની ખોપરી ધૂળ ખાતી હતી. ત્યાં સુધી, કોઈને ખબર નહોતી કે તે કેટલું કિંમતી છે. સીટી સ્કેન કે એક્સ-રે દ્વારા કશું જ કરવામાં આવ્યું ન હતું. પરંતુ થોડા દિવસ પહેલા વૈજ્ઞાનિકોની એક ટીમને લાગ્યું હતું કે તેમાંથી કંઈક નવું બહાર આવી શકે છે.

તેની લંબાઈ છ ઈંચ હતી.

યુનિવર્સિટી ઓફ બર્મિંઘમ અને મિશિગનની રિસર્ચ ટીમોએ ડસ્ટ કરીને તેને હટાવી દીધી હતી. પહેલા તો આ એક સામાન્ય ખોપડી જેવી લાગતી હતી, પરંતુ જ્યારે તેને એક્સ-રે માટે મોકલવામાં આવી તો ચોંકાવનારા રહસ્ય પરથી પડદો ખસી ગયો. ક્રેનિયલ ચેતા ખોપરીની અંદર એક ઇંચ સુધી દેખાતી હતી. તે મગજનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. આ જોઈને વૈજ્ઞાનિકોને આશ્ચર્ય થયું હતું. વૈજ્ઞાનિકોએ અંદાજ લગાવ્યો કે માછલી છથી આઠ ઇંચ (15 થી 20 સે.મી.) હોવી જોઇએ. જડબા અને દાંતના કદને જોતાં, સંશોધન ટીમનો અંદાજ છે કે તે કદાચ માંસાહારી હતો.

મગજની પેશીઓ ઝડપથી સડી જાય છે

પુરાતત્વવિદ ડો. સેમ ગાઇલ્સે જણાવ્યું હતું કે, "આ માછલી લગભગ બીમ જેટલી જ સાઇઝની હતી. તેમાં કિરણની પાંખો હતી જે તેને તરવામાં મદદ કરતી હતી. તે નાના ક્રસ્ટેસિયન્સ, જળચર જંતુઓ અને સેફાલોપોડ્સ ખાવાથી બચી ગયું હતું. આ જૂથોમાં સ્ક્વિડ, ઓક્ટોપસ અને કટલફિશ પણ હોય છે. નેચર જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા આ સંશોધનમાં એ પણ દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે કેવી રીતે કરોડરજ્જુના પ્રાણીઓમાં અવશેષોના નરમ ભાગોને સાચવવામાં આવે છે. બર્મિંગહામ યુનિવર્સિટીના ડો.સેમ ગાઇલ્સે જણાવ્યું હતું કે મગજ જેવી નરમ પેશીઓ સામાન્ય રીતે ઝડપથી સડી જાય છે અને ભાગ્યે જ અશ્મિભૂત બને છે, પરંતુ જ્યારે આ માછલી મૃત્યુ પામી ત્યારે સંભવતઃ તે ઝડપથી કાંપમાં દટાઇ ગઇ હતી જેમાં બહુ ઓછો ઓક્સિજન હોય છે. આવા વાતાવરણમાં, શરીરની નરમ પેશીઓ સામાન્ય રીતે જીવંત રહી શકે છે.

પેડલફિશના મગજ જેવું જ

"આ ત્રિપરિમાણીય આકાર આપણને મગજ વિશે ઘણી સમજ આપી શકે છે. તેની જીવંત માછલીઓની તુલના દર્શાવે છે કે, કોકોસેન્સફાલસનું મગજ સ્ટર્જન અને પેડલફિશના મગજ જેવું જ હોય છે, જેને ઘણી વખત 'આદિમ' માછલી કહેવામાં આવે છે, કારણ કે તે 300 મિલિયન વર્ષ પહેલાં અન્ય તમામ જીવંત રે-ફિન્ડ માછલીઓથી અલગ પડે છે.

માનવ મગજનું સૌથી જૂનું મગજ

ઈંગ્લેન્ડના હેસ્લિંગટન શહેરમાં ખોદકામ કરતી વખતે સૌથી જૂનું માનવ મગજ મળી આવ્યું હતું. તેમની ઉંમર 2600 વર્ષ હોવાનું જણાવવામાં આવ્યું હતું. નવાઈની વાત તો એ છે કે આટલાં વર્ષો પછી પણ એ વ્યક્તિનું મન એક સરખું જ હતું. શરીરના કેટલાક એસિડિક પદાર્થોમાં ખલેલને કારણે મગજનો નાશ થઈ શકતો નથી. ઘણી વખત કોઈ રોગને કારણે મગજની આસપાસનું આવરણ બદલાઈ જાય છે. આવી સ્થિતિમાં મગજના સડોની પ્રક્રિયા ધીમી પડી શકે છે.