મકાન વેચીને સામેથી સ્ટેમ્પ ડયૂટી ભરવા જનારને દંડ ન જ કરી શકાય

સ્ટેમ્પ ડયૂટી એક્ટમાં સુધારો કરવામાં આવ્યા

માત્ર સ્ટેમ્પ ડયૂટી વસૂલવાની કલમ ૪૦ને બદલે કલમ ૩૩ લગાડી લોકો પાસે ત્રણ ગણી પેનલ્ટી ભરાવે છે

૧૯૮૨થી ૧૯૯૯ના ગાળામાં ખરીદેલા મકાન અત્યારે વેચીને સામેથી તેની સ્ટેમ્પ ડયૂટી ભરવા જાય તો તેમની પાસેથી ગુજરાત સ્ટેમ્પ ડયૂટી અધિનિયમ ૧૯૫૮ની કલમ ૪૦ પ્રમાણે સ્ટેમ્પ ડયૂટી વસૂલી લેવાને બદલે નાયબ સ્ટેમ્પ ડયૂટી કલેક્ટર  એક્ટની કલમ ૩૩ લગાડીને તેમની પાસેથી સ્ટેમ્પ ડયૂટી અને તેના પર ૩૦૦ ટકાનો દંડ પણ વસૂલી રહ્યા છે. તેને પરિણામે જૂના મકાન વેચનારાઓ પર સ્ટેમ્પ ડયૂટીનો અકલ્પનિય બોજો આવી રહ્યો છે. છતાં સરકાર આ વસૂલી અટકાવવા તૈયાર ન હોવાથી કાયદાના કેટલાક જાણકારો આ નિર્ણયને ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં પડકારવાનો વિચાર કરી રહ્યા છે. કારણ કે ગુજરાત સરકારનું આ વલણ સદંતર ખોટું જ છે. 

ગુજરાત સ્ટેમ્પ ડયૂટી અધિનિયમ ૨૦૨૫ની કલમ ૩૯(૧) અને કલમ ૩૯(૨)માં કરવામાં આવેલા સુધારા પ્રમાણે પાછલી મુદતથી સ્ટેમ્પ ડયૂટી વસૂલી શકાતી નથી. છતાં દંડની વસૂલી કરે છે. સ્ટેમ્પ ડયૂટી જે તે વરસના દર પ્રમાણે વસૂલકરવામાં આવે છે તો પેનલ્ટી અત્યારના સુધારા પ્રમાણે વસૂલી શકાય જ નહિ. તેમ કાયદાના નિષ્ણાતોનું કહેવું છે.૧૯૮૨માં બજાર કિંમત નક્કી કરવાનો કાયદો પણ નહોતો. ૧૯૮૪માં બજાર કિંમત નક્કી કરવાનો કાયદો આવ્યો હતો. તેમ જ જંત્રી ૧૯૯૯થી અમલમાં આવી છે. આ સંજોગમાં ૧૯૮૪થી ૧૯૯૯ના ગાળાના મિલકતના ભાવ કઈ રીતે નક્કી કરવામાં આવી રહ્યા છે તે પણ એક સવાલ જ છે. 

દસ્તાવેજ રજિસ્ટર કરાવવા માટે નાયબ કલેક્ટર સ્ટેમ્પ ડયૂટીનો સામેથી સંપર્ક કરનારને માથે ગુજરાત સ્ટેમ્પ અધિનિયમ ૧૯૫૮ની કલમ ૪૦ હેઠળ સ્ટેમ્પ ડયૂટી ભરવાની થાય છે. તેથી નાયબ કલેક્ટર સ્ટેમ્પડયૂટીએ કલમ ૪૧ની જોગવાઈ મુજબ દંડ લીધા વિનાી જ દસ્તાવેજ કરવાનો નિયમ છે. છતાં નાયબ કલેક્ટર કલમ ૪૦ને બદલે ૩૩ લગાડીને લોકોની પરેશાની વધારી રહ્યા છે. 

ગુજરાત સ્ટેમ્પ એક્ટની કલમ ૩૩માં કરવામાં આવેલી જોગવાઈ મુજબ મિલકતનું વેચાણ કરનારની સહમતીથી દસ્તાવેજના સંદર્ભમાં પુરાવો લેવાનો અધિકાર ધરાવતી વ્યક્તિ અથવા પોલીસ અધિકારી સિવાયની વ્યક્તિ દસ્તાવેજ પર યોગ્ય સ્ટેમ્પ વાપર્યો નથી તેાકારણોસર દસ્તાવેજ જપ્ત કરીને નાયબ કલેક્ટર સમક્ષ રજૂ કરે તો જ કલમ ૪૦ લાગુ પડી શકે છે. અન્ય સંજોગોમાં કલમ ૩૩ લાગુ પડતી નથી. આ સ્થિતિમાં અરજદાર સામેથી સ્ટેમ્પ ડયૂટી ભરવા જાય તો તેની પાસેથી દંડ વસૂલવાની સત્તા જ નથી. બીજું ગુજરાત સ્ટેમ્પ અધિનિયમની કલમ ૩૩  હેઠળ સ્ટેમ્પડયૂટીની ગણતરી કરવામાં આવે છે તે કેટલા ટકા પ્રમાણે કરવામાં આવી છે તે પણ સ્પષ્ટ જણાવવામાં આવતું નથી.

જમીન ને ઉપર દળ બંનેની કિંમત ગણી સ્ટેમ્પ ડયૂટીની વસૂલી

સહકારી સોસાયટીમાં જમીનનું વેચાણ મકાન સાથે કરવામાં આવતું નથી. માત્ર ઉપર દળનું જ વેચાણ કરવામાં આવે છે. આમ માત્ર ઉપર દળની જ સ્ટેમ્પ ડયૂટી ગણવાને બદલે જમીન અને ઉપર દળ બંનેની સ્ટમ્પ ડયૂટી ગણીને વસૂલવામાં આવી રહી છે. નાયબ કલેક્ટર સ્ટેમ્પ ડયૂટીનું આ વલણ સદંતર ખોટું જ છે.કોઓપરેટીવ હાઉસિંગ સોસાયટીઓમાં મકાન ખરીદનારને જમીનો કોઈ જ હક્ક મળતો નથી. તેથી જમીનની કિંમત પરની સ્ટેમ્પ ડયૂટી લાગુ પડવી જોઈએ નહિ. ગુજરાત હાઈકોર્ટની ફૂલ બેન્ચે આ સંદર્ભમાં ચૂકાદો આપ્યો હોવા છતાંય (એઆઈઆર ૧૯૮૦ વોલ્યુમ ૬૧ પેજ ૬૨) તેને ધ્યાનમાં લેવામાં આવતો નથી. 

લિમિટેશન એક્ટ સરકારને લાગુ ન પડે?

બીજું, લિમિેટેશન એક્ટ ૧૯૬૩માં દરેક વસ્તુની સમયમર્યાદા નક્કી કરવામાં આવેલી છે. ૩૯ વર્ષ પછી પ્રજા પાસેથી માર્ગદર્શન આપતા પરિપત્રને આધારે સ્ટેમ્પ ડયૂટીવૂ વસૂલીબંધારણના આર્ટિકલ ૧૪નો ભંગ થાય છે. બંધારણમાં એવી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે કે ખરી કે સરકારને લિમિટેશન એક્ટની જોગવાઈ લાગુ ન પડે. આ સ્થિતિમાં ૧૨ મે ૧૯૮૨થી ૧૩મી એપ્રિલ ૨૦૨૧ના ગાળા માટે ૩૯ વર્ષ બાદ વસૂલાતી સ્ટેમ્પ ડયૂટી બંધારણના આર્ટિકલ ૧૪ના ભંગ સમાન છે. આજે વસૂલાતી સ્ટેમ્પ ડયૂટી જે તે સમયના સ્ટેમ્પ ડયૂટીના જે દર હતા તે પ્રમાણે વસૂલવામાં આવી રહ્યા છે. પરંતુ તે સમયે જે દંડ લેવાતો હતો તે પ્રમાણે દંડ લેવાને બદલે અત્યારે ૩૦૦ ટકા દંડ વસૂલવામાં આવી રહ્યો છે. ઉદાહરણ આપીને વાત કરીએ તો દસ્તાવેજ કરનારે સ્ટેમ્પડયૂટી રૂા. ૪૫૬૦ જમા કરાવવાની થતી હોય તો તેના પર તેમણે દંડની રકમ રૂા. ૧૮,૨૪૦ જમા કરાવવી પડે છે. દંડની રકમ કેટલી લેવી તે નક્કી કરવાની સત્તા નાયબ કલેક્ટર સ્ટેમ્પ ડયૂટીને આપેલી છે. પરંતુ નાયબ કલેક્ટર દરેક કિસ્સામાં મહત્તમ દંડ જ વસૂલે છે. દંડ વસૂલવાનો નિર્ણય લેવાન ોહોય તો પક્ષકારને તેના કારણો આપવા પડે છે. પરંતુ આ કારણો પણ આપવામાં આવતાા નથી.