ફુગાવા મુદ્દે જોખમો યથાવત, જેનાથી સાવચેત રહેવાની જરૂર

આરબીઆઈના ગવર્નરે તાજેતરમાં

કહ્યું હતું કે ખાદ્યપદાર્થોનો ફુગાવો ઊંચા સ્તરે રહેવાની વકી

વિશ્વની સેન્ટ્રલ બેંકો હાલમાં અસ્વસ્થ પરિસ્થિતિનો સામનો કરી રહી છે. ખાસ કરીને, કોવિડ રોગચાળાને કારણે ઊભી થયેલી પડકારજનક પરિસ્થિતિ અને ત્યારપછીની સુધારણા પ્રક્રિયા બાદ કેન્દ્રીય બેંકો માટે પરિસ્થિતિ ગંભીર બની ગઈ છે. મોટા ભાગની વિકસિત અર્થવ્યવસ્થાઓમાં ફુગાવો છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં તેના સર્વોચ્ચ સ્તરે પહોંચી ગયો છે. શરૂઆતમાં પરિસ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવામાં નિષ્ફળ ગયા પછી અને ખચકાટ દર્શાવ્યા પછી, વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્રીય બેંકોએ નિર્ણાયક પગલાં લેવાનું શરૂ કર્યું.

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ પણ ફુગાવાને કાબૂમાં રાખવા માટે મે ૨૦૨૨ થી રેપો રેટમાં ૨૫૦ બેસિસ પોઈન્ટનો વધારો કર્યો છે. જોકે હવે છેલ્લા આઠ મહિનાથી આરબીઆઈએ દરો યથાવત રાખ્યા છે. ગયા અઠવાડિયે પૂર્ણ થયેલી દ્વિમાસિક નાણાકીય નીતિ સમીક્ષામાં, મોનેટરી પોલિસી કમિટીએ પોલિસી રેટ યથાવત રાખ્યો હતો. આ મીટિંગના પરિણામો અપેક્ષા મુજબ આવ્યા હતા, પરંતુ આરબીઆઈએ ચોક્કસપણે કેટલાક જોખમો દર્ર્શાવ્યા હતા, જેનાથી સાવચેત રહેવાની જરૂર છે.

આરબીઆઈના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે કહ્યું હતું કે ખાદ્યપદાર્થોનો ફુગાવો ઊંચા સ્તરે રહી શકે છે. દક્ષિણ-પશ્ચિમ ચોમાસામાં આ વર્ષે અનિયમિત વરસાદ જોવા મળ્યો છે અને તેથી ફુગાવો અલ નીનોની અસરો પર નિર્ભર રહેશે. વૈશ્વિક સ્તરે ખાદ્ય અને ઊર્જાના ભાવમાં વધઘટ જોવા મળી રહી છે. તેમણે નાણાકીય નીતિના વલણ મુજબ રોકડ વ્યવસ્થાપન પર વિશેષ ધ્યાન આપ્યું છે. જોકે, કેશ મેનેજમેન્ટ માટે ઓપન માર્કેટ ઓપરેશન્સ (ઓએમઓ)ની જાહેરાતથી બજારને આશ્ચર્ય થયું હતું. બજારની આ પ્રતિક્રિયાનું કારણ એ હતું કે આરબીઆઈએ એવા સમયે ઓપન માર્કેટ ઓપરેશન્સની જાહેરાત કરી છે જ્યારે નાણાકીય નીતિનું ઓપરેટિંગ લક્ષ્ય - વેઈટેડ એવરેજ કોલ રેટ - પોલિસી રેટથી ઉપર બાકી છે.

ઓપન માર્કેટ ઓપરેશન્સની જાહેરાત પછી ૧૦ વર્ષની મેચ્યોરિટીવાળા સ્ટાન્ડર્ડ ગવર્નમેન્ટ બોન્ડ્સ પરની યીલ્ડ વધી છે. રોકડ સંબંધિત પરિસ્થિતિઓમાં થયેલા ફેરફારોને જોતા આરબીઆઈ ગવર્નરે કહ્યું કે હાલમાં પરિસ્થિતિ સરળ નથી, તેથી કેન્દ્રીય બેંક સમજી વિચારીને પગલાં લેશે. જો કે, જ્યારે ફુગાવાના સંચાલનની વાત આવે છે, ત્યારે પરિસ્થિતિ બે-પાંખીય પડકારોનો સામનો કરી રહી છે. મોંઘવારી વધતા પરિબળોમાં ફેરફારની સાથે તેનો વધારો પણ દરેક માટે આશ્ચર્યનું કારણ બન્યો છે.

ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળામાં નરમાઈ પછી, ખાદ્યપદાર્થોની વધતી કિંમતોને કારણે ફુગાવો ફરી વધ્યો છે અને આરબીઆઈ દ્વારા નિર્ધારિત આરામદાયક સ્તરના ઉપલા છેડાથી આગળ વધી ગયો છે. એ પણ નોંધનીય છે કે મોનેટરી પોલિસી કમિટીએ ચાલુ નાણાકીય વર્ષ માટે ફુગાવાના અનુમાનને સ્થિર રાખ્યું છે.  આરબીઆઈએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તેનો ઉદ્દેશ્ય મોંઘવારી દરને ૪ ટકા પર નિયંત્રણમાં રાખવાનો છે અને તેને ૨ થી ૬ ટકાની રેન્જમાં રહેવા દેવાનો નથી. પરંતુ, આરબીઆઈને આ લક્ષ્ય હાંસલ કરવા માટે થોડો સમય રાહ જોવી પડી શકે છે. હકીકતમાં, રાહ જોવાનો સમયગાળો પહેલેથી જ લાંબો છે.

માર્ચ ૨૦૨૦ થી સરેરાશ ફુગાવો ૬ ટકાથી વધુ રહ્યો છે. મોટાભાગના મહિનામાં તે ૫ ટકાથી ઉપર રહ્યો છે. હવે જોવાનું એ રહે છે કે RBI લાંબા ગાળા માટે ફુગાવાને ૪ ટકા પર રાખવાનું લક્ષ્ય ક્યારે હાંસલ કરી શકશે. એ ચોક્કસ છે કે નીતિગત પગલાં સંબંધિત વિકલ્પો વધુ જટિલ બની ગયા છે, કારણ કે પુરવઠા બાજુના કારણોને લીધે રિટેલ ફુગાવો હાલમાં વધી રહ્યો છે. બીજી તરફ, મુખ્ય ફુગાવો સાધારણ થયો છે. 

છેલ્લા કેટલાક દિવસોમાં તેલના ભાવમાં ચોક્કસપણે ઘટાડો થયો છે, પરંતુ મોટાભાગના અનુમાન મુજબ, કિંમતો ઊંચા સ્તરે રહી શકે છે. આરબીઆઈની ગણતરી મુજબ, અનુમાનિત મૂળ કિંમત કરતાં ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં દર ૧૦ ટકાનો વધારો ફુગાવાના દરમાં ૩૦ બેસિસ પોઈન્ટનો વધારો કરી શકે છે.

નાણાકીય નીતિ સંબંધિત જટિલ મુદ્દાઓ ઉપરાંત, આરબીઆઈ ગવર્નરે વ્યક્તિગત લોનની ફાળવણીમાં તીવ્ર વધારા તરફ પણ બેંકોનું ધ્યાન દોર્યું છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને, વ્યક્તિગત લોનમાં વધારો ફાઇનાન્સ-ટેક્નોલોજી એકમોની મદદથી વધુ લોકો માટે ઔપચારિક લોન ઉપલબ્ધ થવાને કારણે છે કે અન્ય વિવિધ કારણોસર છે તે નક્કી કરવું જરૂરી બની જાય છે.