ટ્રમ્પ ટેરિફની વૈશ્વિક સંદિગ્ધતા વિશ્વ વ્યાપારને હવે ખાડે નાખશે

- અલ્પવિરામ

- ડિજિટલ ક્રાન્તિની સ્વયં વાહવાહી કરતી સરકાર પોતાના BSNLની દુર્દશા પર કોઈ પણ જાતનો વિચાર કરવા તૈયાર નથી

અમેરિકા દ્વારા વેપાર ટેરિફ વધારાને સ્થગિત કરવાની ૯ જુલાઈની સમયમર્યાદા નજીક છે, પરંતુ હજુ પણ એ સ્પષ્ટ નથી કે ભારત અને અમેરિકા સમયસર પરસ્પર ફાયદાકારક કરાર પર પહોંચી શકશે કે નહીં. અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ગયા અઠવાડિયે કહ્યું હતું કે તેમણે લગભગ ૧૨ દેશોને ટેરિફની વિગતો સાથે પત્રો લખ્યા છે, જે સોમવારે મોકલવામાં આવશે. ટ્રમ્પે એમ પણ કહ્યું હતું કે ટેરિફ ખૂબ ઊંચા (૭૦ ટકા સુધી) હોઈ શકે છે અને ૧ ઓગસ્ટથી અમલમાં આવશે.

આનો અર્થ એ પણ થઈ શકે છે કે ૯ જુલાઈના રોજ કહેવાતા પ્રતિશોધાત્મક ટેરિફ પરનો મોરેટોરિયમ સમાપ્ત થયા પછી પણ વાટાઘાટો માટે અવકાશ રહેશે. એક રીતે, આ એ પણ દર્શાવે છે કે પરિસ્થિતિ કેટલી જટિલ છે. અમેરિકા ઘણા દેશો સાથે વેપાર કરાર કરી શક્યું નથી. જ્યાં સુધી મોરેટોરિયમ સમયગાળો લંબાવવામાં નહીં આવે ત્યાં સુધી, અમેરિકા મુખ્ય વેપાર ભાગીદારો સાથે કરાર કરવામાં નિષ્ફળ જશે, જેનાથી વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં અનિશ્ચિતતા વધશે.

ભારતની વાત કરીએ તો, હજુ સુધી એ સ્પષ્ટ નથી કે બંને દેશો ક્યારે કરાર પર પહોંચશે. ભારતના વાટાઘાટકારો સ્વદેશ પરત ફર્યા છે. આ સૂચવે છે કે ભારત અને અમેરિકા ૯ જુલાઈની નિર્ધારિત સમયમર્યાદા પહેલાં કરાર પર પહોંચી શકશે નહીં. અમેરિકા અન્ય ક્ષેત્રો ઉપરાંત કૃષિ ચીજવસ્તુઓમાં વધુ બજાર પ્રવેશની માંગ કરી રહ્યું છે. ભારત આ માંગણીઓ સાથે સહમત નથી. ભારતની લગભગ અડધી વસ્તી તેમની આજીવિકા માટે પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે કૃષિ પર નિર્ભર છે. અમેરિકા જનીન ઉન્નત ઉત્પાદનોને પ્રોત્સાહન આપવા માંગે છે. ભારતમાં પણ આ અંગે ચિંતા છે. આ ઉપરાંત, અન્ય ક્ષેત્રો પણ વિવાદાસ્પદ હોઈ શકે છે.

અમેરિકા અને વિયેતનામ વચ્ચેના કરારમાંથી કેટલાક સંકેતો લઈ શકાય છે. અહેવાલો અનુસાર, આ સંપૂર્ણપણે એકતરફી કરાર છે જેના હેઠળ અમેરિકન માલ વિયેતનામમાં કોઈપણ ડયુટી વિના વેચવામાં આવશે, પરંતુ અમેરિકા વિયેતનામથી આયાત થતા માલ પર ૨૦ ટકા ડયુટી અને ટ્રાન્સશિપમેન્ટ પર ૪૦ ટકા ડયુટી લાદશે. આ સોદો વૈશ્વિક વેપાર કરારો અને સ્વીકૃત ધોરણો પર પાણી ફેરવી દે છે, કારણ કે વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા તેના બજારને પ્રમાણમાં નાની અને વિકાસશીલ અર્થવ્યવસ્થાથી બચાવવા માંગે છે અને ત્યાં તેના માલ માટે ડયુટી-મુક્ત પ્રવેશ માંગે છે. ભારતની પોતાની જટિલતાઓ છે અને તે એક મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે, તેથી તેના માટે આવી શરતો સ્વીકારવી મુશ્કેલ છે. આ પણ આ વિલંબનું એક કારણ હોઈ શકે છે.

છેલ્લા ત્રણ મહિનામાં અમેરિકા તરફથી કોઈ નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ નથી, તેથી નવી વિશ્વ વ્યવસ્થા અનિશ્ચિત રહેશે. જોકે, એ સ્પષ્ટ છે કે અમેરિકા ઊંચા ટેરિફ લાદશે જેનાથી વૈશ્વિક વેપારની મુશ્કેલીઓ વધશે. એવી આશા છે કે ભારત અને અમેરિકા ટૂંક સમયમાં પરસ્પર ફાયદાકારક કરાર પર પહોંચશે. ભારતે અન્ય વેપાર ભાગીદારો સાથે તેના સંબંધો મજબૂત કરવા પડશે. આ ફક્ત એટલા માટે જરૂરી નથી કારણ કે અમેરિકા આવું કરી રહ્યું છે પરંતુ ચીને પણ આ અભિગમ અપનાવ્યો છે. તે અન્ય ધ્યેયો હાંસલ કરવા માટે તેના ઉત્પાદન અને વેપાર પ્રભુત્વનો ઉપયોગ કરી રહ્યું છે. તાજેતરમાં, તેણે ભારતીય મોબાઇલ ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાંથી તેના કેટલાક એન્જિનીયરોને પાછા ખેંચી લીધા છે. તે સ્પષ્ટ છે કે તે આ ક્ષેત્રમાં ભારતની પ્રગતિને અવરોધવા ચાહે છે.

આવી સ્થિતિમાં, ભારતે ફક્ત તેની ક્ષમતાઓ વધારવાનો વિચાર કરવો જોઈએ નહીં, પરંતુ સમાન વિચારધારા ધરાવતા દેશો સાથે કામ કરીને વિશ્વ વેપાર અને રોકાણના ક્ષેત્રમાં નિયમ-આધારિત પ્રણાલીનો બચાવ પણ કરવો જોઈએ. સ્પષ્ટપણે, ભારત અને અન્ય ઘણા દેશો માટે વર્તમાન વાતાવરણમાં ઇચ્છિત ઝડપી વૃદ્ધિ હાંસલ કરવી મુશ્કેલ છે, પરંતુ જોડાણ અને સહયોગ વધારવાના રસ્તાઓ શોધવા પડશે.

ડિજિટલ અસમતુલા કેમ છે?

એમાં કોઈ શંકા નથી કે છેલ્લા દાયકામાં ટેકનોલોજીએ સામાન્ય ભારતીયના જીવનને સરળ બનાવવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી છે. આજે તેને તમામ પ્રકારની સુવિધાઓ મેળવવા માટે ઓફિસોમાં દોડવાની જરૂર નથી. ઘણી સેવાઓ ફક્ત એક ક્લિકથી તેમની આંગળીના ટેરવે છે. વાસ્તવમાં, ડિજિટલ ઇન્ડિયાની મહત્વાકાંક્ષી પહેલ નરેન્દ્ર મોદી સરકાર દરમિયાન ૨૦૧૫માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. તેનો ઉદ્દેશ્ય રોજિંદા જીવનમાં આવતી જટિલતાઓને દૂર કરીને જીવનને સરળ બનાવવાનો હતો. નિ:શંકપણે, આ મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટે છેલ્લા દાયકામાં નાગરિકોને ઘણી રીતે સશક્ત બનાવવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી છે.

ખાસ કરીને ડિજિટલ પેમેન્ટ આજે દેશભરમાં અનિવાર્ય બની ગયું છે. આને લગતા આંકડા સમગ્ર વિશ્વને આશ્ચર્યચકિત કરે છે. આ વર્ષે ગત એપ્રિલમાં લગભગ ૨૫ લાખ કરોડ રૂપિયાના UPI વ્યવહારો થયા છે. આ UPI વ્યવહારોની સંખ્યા લગભગ ૧,૮૬૦ હતી. વર્ષ ૨૦૨૩માં, ભારતે વૈશ્વિક રીઅલ-ટાઇમ વ્યવહારોના ૪૯ ટકા હાંસલ કર્યા. જેમાં ૪૬ કરોડ લોકો અને ૬.૫ કરોડ વેપારીઓ UPIનો ઉપયોગ કરી રહ્યા હતા. નિ:શંકપણે, શાસનના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ડિજિટલ ઉપયોગમાં ઘણી પ્રગતિ થઈ છે. જેના કારણે સિસ્ટમ વધુ પારદર્શક અને નાગરિકોના હિતમાં બની છે. આ ડિજિટલ ક્રાંતિને કારણે, નાગરિકો માટે આરોગ્ય સંભાળ, શિક્ષણ, બેંકિંગ અને અન્ય સેવાઓની પહોંચ સરળ બની છે.

ડિજિટલ ક્રાંતિ સાથે સંકળાયેલા તમામ પડકારો ઉપરાંત, દેશમાં ડિજિટલ અસમતુલાની સમસ્યા હજુ પણ યથાવત છે. જેને શક્ય તેટલી વહેલી તકે દૂર કરવાની જરૂર છે. જોકે, આ દિશામાં અભૂતપૂર્વ પ્રગતિ થઈ છે, પરંતુ આ દિશામાં હજુ પણ ઘણું બધું કરવા માટે તબક્કાવાર પ્રયાસોની સખત જરૂર છે. આ પડકાર ગ્રામીણ ભારતમાં વધુ દેખાય છે, જ્યાં શહેરોની તુલનામાં ઇન્ટરનેટ સેવાઓ અને મોબાઇલની પહોંચ ઓછી છે. સ્વાભાવિક છે કે, જ્યારે ડિજિટલ ક્રાંતિના લાભો દેશના દરેક વ્યક્તિ સુધી સંપૂર્ણપણે ઉપલબ્ધ નહીં હોય, ત્યારે આ ક્રાંતિના લક્ષ્યો અધૂરા રહેશે. ચોક્કસપણે, એ મહત્વનું છે કે દેશની આરોગ્ય, શિક્ષણ, બેંકિંગ વગેરે સેવાઓમાં થયેલા વિશાળ સુધારાઓના લાભ દરેક નાગરિક સુધી પહોંચે. બીજી તરફ, દેશમાં ડિજિટલ વિભાજનને દૂર કરવાના મિશનના રૂપમાં પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે.

પરંતુ તાજેતરના કેટલાક સર્વેક્ષણોના તારણો ચિંતાજનક છે. કોમ્પ્રીહેન્સિવ મોડયુલર સર્વે: ટેલિકોમ, ૨૦૨૫નો ઉલ્લેખ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. તે મુજબ, વર્ષ ૨૦૨૫ સુધીમાં, ભારતના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહેતી લગભગ અડધી મહિલાઓ પાસે મોબાઇલ ફોનની સુવિધા નહોતી. એક મહિના પહેલા રાષ્ટ્રીય આંકડાકીય કાર્યાલય દ્વારા તેના તારણો પણ જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. તેવી જ રીતે, શિક્ષણ મંત્રાલય હેઠળના યુનિફાઇડ ડિસ્ટ્રિક્ટ ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ ફોર એજ્યુકેશન પ્લસના વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪ના અહેવાલમાં બીજી એક આંખ ખોલનારી વાત પણ સામે આવી છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે દેશની માત્ર ૫૭.૨ ટકા શાળાઓમાં કાર્યરત કમ્પ્યુટર છે. બીજી તરફ, માત્ર ૫૩.૯ ટકા શાળાઓમાં ઇન્ટરનેટ સુવિધા છે. વિપક્ષ કોંગ્રેસે આરોપ લગાવ્યો છે કે ભારત નેટ પ્રોજેક્ટ હેઠળ કુલ ૬.૫૫ લાખ ગામડાઓને બ્રોડબેન્ડ કનેક્ટિવિટી માટે લક્ષ્યાંકિત કરવામાં આવ્યાં હતાં, પરંતુ બે તૃતીયાંશ ગામડાઓને હજુ સુધી આવરી લેવામાં આવ્યા નથી.

બીજી તરફ, દેશના સૌથી મોટા વિપક્ષે પણ BSNLની દુર્દશા પર પ્રકાશ પાડયો છે, જે એક પછી એક પુનરુત્થાન પેકેજ મેળવવા છતાં ટેલિકોમ ક્ષેત્રના ખાનગી ખેલાડીઓથી પાછળ રહી ગઈ છે.